::
Mặc dù Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu tiền giấy sang Nga từ đầu năm 2022, hàng tỷ USD vẫn tìm cách chảy vào quốc gia này cho đến cuối năm ngoái.
Theo số liệu từ các cơ quan hải quan được Reuters trích dẫn, khoảng 2,3 tỷ USD tiền giấy đô la Mỹ và euro đã được chuyển đến Nga trong khoảng thời gian từ tháng 3/2022 đến cuối tháng 12/2023. Các khoản tiền này đã được vận chuyển qua nhiều quốc gia, bao gồm các nước như UAE và Thổ Nhĩ Kỳ. Những quốc gia này không áp đặt các lệnh hạn chế thương mại đối với Moscow sau khi xung đột ở Ukraine.
Từ tháng 3/2022, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã thực hiện lệnh cấm xuất khẩu tiền giấy sang Nga. Đáp lại, chính quyền Tổng thống Putin đã chỉ trích đồng euro và USD như những yếu tố “độc hại”, đặc biệt sau khi Mỹ và EU áp dụng hàng loạt biện pháp trừng phạt, tách Nga ra khỏi hệ thống tài chính, thanh toán và thương mại toàn cầu. Khoảng 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Trung ương Nga tại châu Âu đã bị phong tỏa.
Số liệu cho thấy lượng nhập khẩu tiền mặt vào Nga đã tăng đột biến ngay trước khi chiến sự bắt đầu. Trong khoảng thời gian từ tháng 11 năm 2021 đến tháng 2 năm 2022, gần 19 tỷ USD tiền mặt, bao gồm cả đồng đô la Mỹ và euro, đã được đưa vào Nga. Trước đó, số tiền nhập khẩu này chỉ là 17 triệu USD.
Theo Daniel Pickard, Giám đốc ngoại thương tại Buchanan Ingersoll & Rooney, sự gia tăng lượng tiền mặt nhập khẩu vào Nga phản ánh nỗ lực của một số cá nhân nhằm tránh rủi ro từ các lệnh trừng phạt. Ông cho biết: “Mỹ và các đồng minh hiểu tầm quan trọng của việc phối hợp hành động để gia tăng hậu quả kinh tế, nhưng Nga cũng biết cách né tránh và giảm thiểu tác động của những biện pháp này.” Pickard cũng cho rằng số tiền thực tế có thể lớn hơn nhiều so với số liệu công bố.
Sau khi chiến sự bùng nổ, Ngân hàng Trung ương Nga đã ngay lập tức thực hiện các biện pháp hạn chế việc chuyển ngoại tệ ra khỏi nước nhằm củng cố đồng ruble. Theo số liệu, trong giai đoạn từ tháng 2 năm 2022 đến tháng 12 năm 2023, chỉ có khoảng 98 triệu USD tiền mặt, bao gồm cả đô la Mỹ và euro, được chuyển ra khỏi Nga.
Ngược lại, lượng ngoại tệ nhập vào lại cao hơn nhiều so với lượng chảy ra. Doanh nghiệp nhập khẩu lớn nhất trong giai đoạn này là Aero-Trade, một công ty không quá nổi tiếng nhưng hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực kinh doanh sản phẩm miễn thuế tại các sân bay và trên các chuyến bay quốc tế. Aero-Trade đã nhập khẩu lên tới 1,5 tỷ USD ngoại tệ trong khoảng thời gian này.
Tại sân bay quốc tế Domodedovo ở Moskva, đã có 73 lô ngoại tệ được xử lý, mỗi lô trị giá 20 triệu USD. Theo tờ khai hải quan, số ngoại tệ này được khai báo là tiền đổi hoặc doanh thu từ hoạt động thương mại trong nước.
Theo nguồn tin của Reuters, trong giai đoạn này, các ngân hàng Nga đã nhập khẩu tổng cộng 580 triệu USD, chủ yếu là doanh thu từ việc bán kim loại quý như vàng và bạc. Ví dụ, Vitabank đã nhận 64,8 triệu USD tiền mặt từ công ty kinh doanh vàng Thổ Nhĩ Kỳ, Demas Kuyumculuk, trong năm 2022 và 2023. Trong cùng khoảng thời gian, Vitabank cũng đã xuất khẩu 59,5 triệu USD giá trị vàng và bạc cho Demas Kuyumculuk.
Theo Reuters, Demas đã thực hiện các giao dịch đổi tiền mặt lấy vàng với Vitabank và hai ngân hàng Nga khác từ tháng 3/2022 đến tháng 9/2023. Để hoàn tất các hợp đồng trước khi lệnh trừng phạt phương Tây có hiệu lực, Demas đã chuyển tiền từ UAE sang Nga, một phương pháp hợp pháp duy nhất theo họ. Đến quý III năm ngoái, họ đã kết thúc các hợp đồng và chấm dứt thương mại song phương.
Người phát ngôn của Liên minh châu Âu khẳng định rằng họ liên tục hợp tác với các quốc gia thứ ba khi có dấu hiệu nghi ngờ về việc lách các biện pháp trừng phạt. Vào cuối năm 2023, chính phủ Mỹ đã cảnh báo rằng họ sẽ áp dụng các biện pháp nghiêm khắc đối với những tổ chức tài chính vi phạm lệnh trừng phạt. Ngoài ra, trong năm 2023 và 2024, Mỹ cũng đã thực hiện các biện pháp trừng phạt nhắm vào nhiều doanh nghiệp thuộc các quốc gia thứ ba.
Số liệu từ Reuters, lần đầu tiên được công bố, cho thấy Nga vẫn có khả năng né tránh các lệnh trừng phạt. Dù Moskva đã giảm sự phụ thuộc vào đồng USD và euro, hai loại tiền tệ này vẫn giữ vai trò thiết yếu trong lĩnh vực thương mại và du lịch.
Trong những năm gần đây, nhân dân tệ đã vượt qua đồng USD để trở thành ngoại tệ được giao dịch nhiều nhất tại Moskva. Tuy nhiên, vấn đề thanh toán vẫn còn nhiều bất cập. Theo Dmitry Polevoy, Giám đốc Đầu tư tại Astra Asset Management, nhiều người Nga vẫn ưa chuộng việc giữ đồng ngoại tệ khi đi ra nước ngoài, tiết kiệm, hoặc nhập khẩu hàng hóa nhỏ. Ông nhận định: “Đối với cá nhân, đôla Mỹ vẫn là sự lựa chọn đáng tin cậy.”
