Israel liên tục có những hành động bất chấp cảnh báo từ Mỹ, khiến Washington càng thêm đau đầu trong nỗ lực tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột tại Trung Đông.
“Tôi nắm rõ tình hình hơn những gì bạn có thể nghĩ,” Tổng thống Mỹ Joe Biden chia sẻ đầu tuần qua khi được hỏi về việc Israel có thể tiến hành chiến dịch tấn công trên bộ tại Lebanon. “Tôi sẽ rất hài lòng nếu họ quyết định ngừng lại. Lúc này, điều chúng ta cần là một lệnh ngừng bắn.”
Chỉ vài giờ sau, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) thông báo đã tiến hành “các cuộc tấn công có giới hạn, nhắm vào những cơ sở của lực lượng Hezbollah” tại khu vực phía nam Lebanon. Đây không phải lần đầu Israel phớt lờ khuyến cáo của Mỹ trong tình hình căng thẳng ở Trung Đông, dù Washington vẫn là đối tác quan trọng của họ.
Cuộc tấn công trên bộ vào Lebanon được xem như cú giáng mạnh của Israel vào Mỹ, khi chính quyền Tổng thống Biden, cùng với Pháp, vừa đưa ra đề xuất về một lệnh ngừng bắn kéo dài 21 ngày tại Lebanon.
Chính phủ của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu “thậm chí không đưa ra phản hồi” trước đề xuất này trước khi triển khai chiến dịch tại Lebanon. Vào ngày 27/9, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã tiến hành một cuộc tấn công quy mô lớn nhằm tiêu diệt thủ lĩnh Hezbollah, Hassan Nasrallah, khiến Washington vô cùng bất ngờ.
Những diễn biến gần đây cho thấy khoảng cách ngày càng lớn giữa Mỹ và Israel, phản ánh việc Washington dần mất đi sức ảnh hưởng với Tel Aviv trong nỗ lực kiểm soát đồng minh khó đoán này.
“Sự ảnh hưởng của Mỹ lên Israel giờ đây chỉ còn rất hạn chế,” Richard Haass, chủ tịch danh dự của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, một tổ chức nghiên cứu chính sách có trụ sở tại Washington, nhận định.
Tình trạng Israel tự ý hành động mà Mỹ không thể kiểm soát đã lặp lại nhiều lần kể từ khi xung đột ở Gaza bùng nổ vào ngày 7/10/2023. Từ cuộc đối đầu với Hamas ở Gaza, Thủ tướng Netanyahu giờ đây đã dẫn dắt Israel vào cuộc chiến với gần như toàn bộ các lực lượng thuộc “trục kháng chiến” do Iran đứng đầu.
Ông Netanyahu thường tiến hành hành động trước rồi mới tham khảo ý kiến từ Mỹ, dù những quyết định của Israel chắc chắn gây ảnh hưởng đến nỗ lực ngoại giao của Washington, đồng thời làm dấy lên lo ngại rằng Mỹ có thể bị cuốn vào một cuộc xung đột ở khu vực.
“Trong suốt 12 tháng qua, Mỹ liên tục ủng hộ một hướng nhưng Israel lại hành động theo hướng khác ở Gaza. Những ngày gần đây, họ thậm chí còn không phối hợp cùng chúng tôi. Khi Washington kêu gọi ngừng bắn, Tel Aviv vẫn phớt lờ,” ông Richard Haass nhận xét.
Cách tiếp cận của Israel thường đẩy chính quyền Tổng thống Biden ra khỏi cuộc chơi trong các vấn đề trọng yếu tại Trung Đông. “Dù Mỹ cung cấp vũ khí để Israel tiến hành các chiến dịch, họ lại thường xuyên bất ngờ trước những động thái của Tel Aviv,” Brian Katulis, chuyên gia về chính sách đối ngoại Mỹ tại Viện Trung Đông, có trụ sở ở Washington, chia sẻ.
Cách hành xử cứng rắn và thiếu nhượng bộ của Israel đã khiến các nỗ lực ngoại giao liên tục của Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken ở Trung Đông trong thời gian qua trở nên không hiệu quả. Mặc dù Washington kiên trì thúc đẩy một lệnh ngừng bắn tại Gaza, Israel vẫn duy trì lập trường cứng rắn và không đáp ứng yêu cầu này.
Theo nhà phân tích Stephen Collinson từ CNN, sự việc này không chỉ gây tổn thất về mặt ngoại giao mà còn ảnh hưởng lớn đến uy tín và vị thế của Mỹ. Khi một tổng thống Mỹ bị phớt lờ công khai, điều đó đồng nghĩa với sự suy giảm ảnh hưởng trên trường quốc tế. Tổng thống Joe Biden, người vốn có nhiều kinh nghiệm về chính sách đối ngoại, có thể đối mặt với nguy cơ để lại một vết nhơ trong di sản của mình, với sự leo thang căng thẳng và chiến sự không kiểm soát được tại Trung Đông trong những tháng cuối cùng của nhiệm kỳ.
Ellen Laipson, Giám đốc Chương trình An ninh Quốc tế tại Đại học George Mason, bang Virginia, nhận định rằng về mặt quân sự, Mỹ và Israel vẫn duy trì các cuộc trao đổi thẳng thắn, chuyên nghiệp liên quan đến tình hình trên thực địa. Tuy nhiên, bà đặt ra nghi vấn về tính chân thật của các cuộc thảo luận chính trị giữa hai nước. “Liệu giới lãnh đạo Israel có đang chia sẻ một cách minh bạch về mục tiêu chính trị của họ và những gì mà họ thực sự muốn đạt được hay không? Tôi không chắc các cuộc trao đổi chính trị này có diễn ra đúng như kỳ vọng,” bà Laipson bày tỏ.

Được biết, Tổng thống Biden đã không có cuộc trao đổi trực tiếp nào với Thủ tướng Netanyahu trong nhiều tuần qua. Việc thiếu kết nối này đã làm giảm khả năng Mỹ đưa ra định hướng rõ ràng về cách thức triển khai chiến lược chiến tranh, dù Mỹ vẫn phải triển khai lực lượng tới Trung Đông nhằm bảo vệ Israel và ngăn chặn Iran.
Trong tình hình hiện tại, chiến dịch trên bộ của Israel tại Lebanon đang tạo ra những thách thức mới cho Mỹ. Theo Michael Young, nhà nghiên cứu tại Viện Carnegie về Trung Đông tại Lebanon, nếu mục tiêu của Israel là đẩy lùi Hezbollah ra khỏi khu vực sông Litani, cách biên giới hơn 30 km, thì khả năng cao họ sẽ gặp khó khăn nghiêm trọng, có thể dẫn đến việc Mỹ phải can thiệp để hỗ trợ.
Khi cuộc đua vào Nhà Trắng đang đến gần, Tổng thống Biden không còn nhiều không gian chính trị để linh hoạt xử lý vấn đề, đặc biệt nếu ông muốn tránh để tình hình Trung Đông gây tác động tiêu cực lên chính trường Mỹ.
Hiện tại, ông vẫn chưa sẵn sàng sử dụng “lá bài” cắt giảm viện trợ quân sự để tạo áp lực lên Thủ tướng Netanyahu, vì làm như vậy có thể khiến ông đối mặt với những chỉ trích gay gắt từ trong nước về việc bỏ rơi đồng minh quan trọng. Có vẻ như Thủ tướng Netanyahu nắm bắt rất rõ thế khó này của Tổng thống Mỹ và đang tận dụng nó để củng cố vị thế của mình trong cuộc xung đột khu vực.
Việc Israel nhiều lần phớt lờ các khuyến nghị của Mỹ đã dẫn đến những rạn nứt trong nội bộ chính quyền của Tổng thống Biden. Một số quan chức ủng hộ việc Israel tận dụng thời điểm này để giáng một đòn quyết định vào Hezbollah khi nhóm vũ trang này đang ở thế yếu và khủng hoảng. Tuy nhiên, có những ý kiến khác cảnh báo rằng nếu Israel tiến hành chiến dịch trên bộ, tình hình có thể trở nên nghiêm trọng hơn. Họ lo ngại rằng động thái này sẽ không chỉ tăng cường sự ủng hộ trong nước dành cho Hezbollah mà còn dẫn đến thương vong đáng kể cho dân thường, đồng thời có nguy cơ kéo Iran vào cuộc xung đột.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ, Matthew Miller, ngày 30/9 cho biết, “Chúng tôi vẫn kiên định ủng hộ lệnh ngừng bắn.” Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng “áp lực quân sự cũng có vai trò nhất định, khi nó có thể mở ra cơ hội cho các giải pháp ngoại giao.”
Miller thừa nhận rằng việc gây áp lực quân sự như chiến lược của Israel hiện nay tiềm ẩn rủi ro, có thể dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng và hệ quả không lường trước, thậm chí đẩy Mỹ vào vòng xoáy của xung đột toàn diện tại Trung Đông. Tuy vậy, Nhà Trắng dường như đang thiếu công cụ để kiểm soát tình hình này. “Chúng tôi đang duy trì đối thoại với Israel về những vấn đề phức tạp này,” ông Miller cho biết.