::
Theo The Economist, nền kinh tế Mỹ đang dẫn đầu so với các quốc gia phát triển khác nhờ vào quy mô thị trường lớn, hệ thống tài chính vững mạnh, lực lượng lao động chất lượng, và các chính sách kinh tế linh hoạt.
Vào năm 1992, Hội đồng Chính sách Cạnh tranh Mỹ, một ủy ban tư vấn cho tổng thống và quốc hội, đã bày tỏ lo ngại về sự suy yếu của nền kinh tế Mỹ và việc mất đi lợi thế trước Nhật Bản và châu Âu. Họ cảnh báo rằng, với các chính sách và tình hình kinh tế hiện tại, Mỹ có thể sẽ tăng trưởng chậm hơn các nền kinh tế công nghiệp lớn khác trong thời gian tới.
Tuy nhiên, thực tế đã diễn ra theo hướng ngược lại trong ba thập kỷ sau đó. Nhật Bản lâm vào tình trạng trì trệ kéo dài, trong khi châu Âu chứng kiến tăng trưởng chậm dần. Trong khi đó, Mỹ vẫn tiếp tục tiến lên, một phần nhờ vào sự bùng nổ của Internet.
Hiện nay, lo ngại về một viễn cảnh tương tự lại xuất hiện, khi Trung Quốc đang vươn lên mạnh mẽ từ phương Đông. Ứng viên tổng thống Donald Trump tuyên bố rằng nền kinh tế Mỹ đang “thất bại”. Người dân Mỹ bình thường cũng không khỏi lo lắng. Theo khảo sát của công ty Gallup, trong giai đoạn 1980 – 2000, tỷ lệ người hài lòng với tình hình kinh tế trung bình là 40%. Tuy nhiên, trong hai thập kỷ qua, con số này đã giảm xuống còn 25%.
Những cơ sở cho lo ngại hiện tại là gì? Từ những năm 1990, kinh tế Mỹ đã phải đối mặt với một loạt biến động như bong bóng dot-com (giai đoạn bùng nổ cổ phiếu công nghệ từ 1995 đến 2000), khủng hoảng tài chính toàn cầu, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng trong đại dịch, và gần đây nhất là lạm phát cao. Về mặt sức mua tương đương (PPP), tỷ lệ đóng góp của Mỹ vào nền kinh tế toàn cầu đã giảm từ 21% vào năm 1990 xuống còn 16% ở thời điểm hiện tại.
Dù vậy, từ đầu thập niên 1990 đến nay, một điểm nhất quán là Mỹ luôn đạt tốc độ tăng trưởng vượt trội so với các quốc gia phát triển khác và phục hồi nhanh chóng sau các cú sốc kinh tế. Trong ba thập kỷ qua, Mỹ liên tục đứng đầu về tăng trưởng trong nhóm các nước giàu, và tình hình hiện tại vẫn cho thấy nền kinh tế Mỹ có sức mạnh và tiềm năng phát triển đáng kể.
Tỷ trọng của Mỹ trong GDP toàn cầu tính theo sức mua tương đương (PPP) giảm không hẳn là dấu hiệu của sự suy yếu mà chủ yếu phản ánh sự tăng trưởng mạnh mẽ của hai quốc gia đông dân nhất thế giới: Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy nhiên, GDP bình quân đầu người của Trung Quốc vẫn chỉ bằng khoảng một phần ba so với Mỹ, trong khi Ấn Độ còn thấp hơn nhiều.
Điều ấn tượng hơn là sự vượt trội của Mỹ so với các nền kinh tế phát triển khác. Vào năm 1990, Mỹ chiếm khoảng 40% tổng GDP của nhóm G7, còn hiện nay con số này đã lên đến một nửa. Tính theo bình quân đầu người, sản lượng kinh tế của Mỹ cao hơn khoảng 40% so với Tây Âu và Canada, và hơn 60% so với Nhật Bản – gấp đôi mức chênh lệch của năm 1990. Thu nhập trung bình tại bang có thu nhập thấp nhất ở Mỹ – Mississippi – vẫn cao hơn thu nhập trung bình tại Anh, Canada, và Đức.
Sự vượt trội của nền kinh tế Mỹ đã gia tăng đáng kể trong thời gian gần đây. Từ đầu năm 2020, trước khi đại dịch bùng phát, Mỹ đã đạt mức tăng trưởng thực tế 10%, cao gấp ba lần mức trung bình của G7. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Mỹ là quốc gia duy nhất trong G20 có sản lượng và việc làm vượt mức kỳ vọng trước đại dịch.
Mức tăng trưởng này, kết hợp với sức mạnh của đồng USD, mang lại cho Mỹ lợi thế lớn. Một thập kỷ trước, nhiều chuyên gia dự đoán rằng Trung Quốc sẽ sớm vượt qua Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, thay vào đó, tỷ lệ GDP của Trung Quốc so với Mỹ đã giảm, từ mức khoảng 75% vào năm 2021 xuống còn 65% ở thời điểm hiện tại.
Sự mạnh mẽ của nền kinh tế Mỹ bắt nguồn từ nhiều lợi thế đặc thù của quốc gia này. Trước tiên, Mỹ có một thị trường tiêu dùng rộng lớn, mang lại lợi ích về quy mô cho các doanh nghiệp. Một ý tưởng phát triển tại California hay một sản phẩm sản xuất ở Michigan đều có thể nhanh chóng tiếp cận 49 bang khác trên khắp đất nước.
Mỹ sở hữu thị trường lao động lớn và có tính liên kết cao, giúp người lao động dễ dàng di chuyển để tìm kiếm công việc có mức lương tốt hơn, đồng thời thu hút nhân lực vào các ngành sản xuất hiệu quả hơn. Dù biên giới phía nam dài và lỏng lẻo là vấn đề gây tranh cãi về mặt chính trị, nhưng đây lại là lợi thế về kinh tế. Việc này giúp tăng trưởng đều đặn lực lượng lao động nhờ nhập cư, đồng thời đảm bảo có người làm những công việc nặng nhọc mà nhiều người bản địa thường không muốn đảm nhận.
Khi cuộc bầu cử giữa Trump và Harris bước vào giai đoạn nước rút, tỷ lệ thất nghiệp đang ở mức thấp nhất so với các cuộc bầu cử gần đây (ngoại trừ năm 2000), nằm trong nhóm thấp nhất trong vòng 50 năm qua. Mặc dù quá trình tuyển dụng có dấu hiệu chậm lại, số người bị sa thải vẫn ở mức kiểm soát. Với tốc độ tăng lương vượt qua lạm phát, người tiêu dùng vẫn duy trì khả năng chi tiêu.
Không chỉ sở hữu diện tích rộng lớn, tài nguyên dưới lòng đất của Mỹ cũng vô cùng quý giá. Trong hai thập kỷ qua, những tiến bộ công nghệ trong khai thác dầu đá phiến đã giúp Mỹ vươn lên trở thành nhà sản xuất dầu mỏ và khí đốt lớn nhất thế giới.
Nền kinh tế Mỹ có nhiều thế mạnh riêng biệt. Hệ thống thị trường tài chính phát triển mạnh mẽ giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn, ưu việt hơn so với việc vay nợ. Sự hiện diện của nhiều công ty trẻ tiềm năng cũng góp phần làm tăng sức hấp dẫn của thị trường Mỹ.
Bên cạnh đó, đồng USD – đồng tiền chi phối toàn cầu – đã giúp các doanh nghiệp Mỹ thực hiện thương mại quốc tế một cách thuận lợi hơn. Ngoài ra, các trường đại học hàng đầu tại Mỹ cũng thu hút được nhiều sinh viên xuất sắc từ khắp nơi trên thế giới.
Các chính sách khác nhau cũng đóng vai trò quan trọng. So với nhiều quốc gia khác, Mỹ áp dụng cách tiếp cận linh hoạt hơn đối với các quy định kinh doanh, tạo ra môi trường thuận lợi cho các công ty công nghệ cao thử nghiệm và mở rộng. Chính sự linh hoạt này đã góp phần thúc đẩy cuộc cách mạng khai thác dầu đá phiến.
Theo nhà kinh tế Salomon Fiedler tại ngân hàng Berenberg (Đức), châu Âu đang bị cản trở bởi các yếu tố dài hạn như thuế suất cao và quy định phức tạp, khiến tốc độ tăng trưởng GDP thực tế hàng năm chậm hơn Mỹ ít nhất một điểm phần trăm. Ông cho rằng, để thu hẹp khoảng cách kinh tế với Mỹ, khu vực đồng euro cần tăng cường đầu tư vào sản xuất và cải thiện năng suất lao động.
Cách đối phó với các cuộc khủng hoảng cũng góp phần tạo nên thành công. Mặc dù khởi đầu còn gặp khó khăn, Mỹ đã phản ứng mạnh mẽ trước cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009, quyết liệt tái cấu trúc bảng cân đối của các ngân hàng và áp dụng chính sách tiền tệ để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Phản ứng của chính phủ Mỹ trước cuộc suy thoái do Covid-19 thậm chí còn ấn tượng hơn, với hàng loạt gói kích thích tài chính vượt xa nhiều quốc gia khác. Tuy nhiên, sự mạnh tay này cũng đã góp phần làm gia tăng lạm phát toàn cầu. Dù vậy, không thể phủ nhận rằng động lực phát triển của nền kinh tế Mỹ nằm ở sự sẵn sàng của chính phủ trong việc tung ra các biện pháp thúc đẩy khi nền kinh tế gặp khó khăn. Năm nay, thâm hụt ngân sách dự kiến chiếm khoảng 5,6% GDP và sẽ tăng lên vào năm 2025, trong khi khu vực đồng euro lại giảm thâm hụt xuống 2,9% và có xu hướng tiếp tục giảm.
Dù đạt được nhiều thành tựu, Mỹ vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một thước đo cơ bản cho bất kỳ quốc gia nào là mức sống và tuổi thọ của người dân. Theo dự báo của Liên Hợp Quốc, năm 2023, tuổi thọ trung bình của người Mỹ là 79, thấp hơn khoảng 3 năm so với mức trung bình ở Tây Âu.
Vào năm 1980, khoảng cách này gần như không tồn tại. Theo Economist, sự chênh lệch này chủ yếu bắt nguồn từ các vấn đề sức khỏe như béo phì, cùng với các mối đe dọa nghiêm trọng hơn như bạo lực súng đạn và an toàn giao thông kém.
Người cao tuổi ở Mỹ cũng đối mặt với nhiều thách thức hơn. Năm 2023, tuổi thọ dự báo của một người Mỹ 60 tuổi là 24 năm nữa, thấp hơn gần một năm so với người cùng tuổi ở châu Âu. Tuy nhiên, vào năm 1980, người cao tuổi ở Mỹ lại có tuổi thọ dự báo cao hơn người châu Âu gần một năm, cho thấy một sự đảo chiều rõ rệt.
Nhiều ý kiến phê bình cho rằng mô hình kinh tế của Mỹ có những điểm yếu cố hữu, như sự gia tăng bất bình đẳng và việc các tập đoàn lớn lấn át đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, theo Economist, đây là một sự đánh giá hơi phóng đại. Mặc dù cần theo dõi và kiểm soát sự thống trị của các gã khổng lồ công nghệ như Apple và Amazon, nhưng không thể phủ nhận rằng họ đã tạo ra giá trị đáng kể trong cuộc sống hàng ngày và làm thay đổi các ngành công nghiệp vốn trì trệ. Những tập đoàn này đại diện cho sự thành công của kinh tế Mỹ hơn là vấn đề của nó.
