::
Tuyên bố về khả năng sáp nhập Greenland hay Canada của ông Trump, dù khó thành hiện thực, nhưng là công cụ để ông xây dựng hình ảnh quyết đoán và tạo lợi thế tâm lý trong các cuộc đàm phán sắp tới.
Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump hôm 7/1 gây chú ý khi tuyên bố không loại trừ khả năng áp dụng các biện pháp cứng rắn để thiết lập quyền kiểm soát đối với đảo Greenland và kênh đào Panama. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử gần đây, một tổng thống đắc cử Mỹ công khai nhắc đến ý tưởng mở rộng lãnh thổ thông qua các biện pháp quyết liệt.
Phát biểu này được cho là thể hiện một bước chuyển mới trong chương trình nghị sự “Nước Mỹ trên hết” mà ông Trump theo đuổi. Theo các chuyên gia, chính sách của ông dường như đã chuyển từ cách tiếp cận ưu tiên nội bộ trong nhiệm kỳ đầu tiên sang chiến lược mang tính chủ động hơn, nhằm tìm kiếm cơ hội mở rộng ảnh hưởng lãnh thổ để khẳng định vị thế của Mỹ trên trường quốc tế.
Tổng thống đắc cử dự kiến nhậm chức vào ngày 20/1 trong bối cảnh xung đột vẫn diễn ra tại Ukraine và Trung Đông, trong khi Nga và Trung Quốc tiếp tục củng cố vị thế chiến lược trên trường quốc tế. Ông đã cảnh báo về các chính sách thuế quan cứng rắn, điều có thể dẫn đến bất đồng với nhiều quốc gia, bao gồm cả hai nước láng giềng Mexico và Canada.
Ông bày tỏ quan điểm rằng các biện pháp này là cần thiết để “phục hồi nước Mỹ” sau nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden, người mà ông cho rằng đã khiến quốc gia đối diện với nhiều khó khăn lớn.
“Kể từ khi tôi giành chiến thắng, cách nhìn nhận của thế giới đã thay đổi đáng kể. Tôi nhận được nhiều cuộc gọi từ công dân các quốc gia khác, bày tỏ sự cảm ơn,” ông Trump chia sẻ. “Hiện tại, chúng ta cần tập trung giải quyết một số vấn đề quan trọng đang diễn ra.”
Trong thông điệp gần đây, ông Trump tiếp tục đề cập đến Greenland, Canada và kênh đào Panama như những khu vực có ý nghĩa chiến lược và kinh tế quan trọng.
Ông cam kết sẽ chỉ sử dụng các biện pháp kinh tế, không áp dụng sức mạnh quân sự, để thúc đẩy ý tưởng đưa Canada trở thành bang thứ 51 của Mỹ. Tuy nhiên, ông không đưa ra cam kết tương tự đối với Greenland và Panama.
Tổng thống đắc cử nhận định rằng bối cảnh địa chính trị thay đổi đã khiến ông có cách tiếp cận khác so với trước đây. Ông Trump tuyên bố rằng trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã “đánh bại IS” và duy trì một thế giới “không có chiến tranh”, nhưng hiện tại ông trở lại nắm quyền trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều bất ổn nghiêm trọng.
Nhiều cam kết về chính sách đối ngoại của ông Trump dường như không hoàn toàn phù hợp với cách tiếp cận lâu nay vốn ưu tiên các vấn đề trong nước. Tuy vậy, ông nhiều lần khẳng định rằng những quyết định này được đưa ra nhằm đảm bảo lợi ích về an ninh quốc gia và thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế.
Theo các bình luận viên Vivian Salama và Alexander Ward từ WSJ, việc thúc đẩy ý tưởng mở rộng ảnh hưởng đối với Greenland, Canada và kênh đào Panama thông qua các biện pháp quân sự hoặc kinh tế có thể đánh dấu một sự thay đổi rõ rệt khỏi định hướng chính sách đối ngoại mà Mỹ đã duy trì trong nhiều thập kỷ.
Nếu ông Trump triển khai ngay cả một phần những kế hoạch đã đề cập, điều này có thể dẫn đến những thay đổi lớn trong vai trò của Mỹ trên trường quốc tế. Điều này cũng có thể mở ra cơ hội để các đối thủ tăng cường chỉ trích Mỹ và thúc đẩy các đồng minh, vốn không còn nhận được sự hỗ trợ đầy đủ từ Washington, phải tìm kiếm các thỏa thuận an ninh và kinh tế mới.
Tổng thống đắc cử Mỹ nhấn mạnh sự cần thiết phải điều chỉnh chính sách đối ngoại, khi cho rằng ngay cả các đồng minh thân thiết nhất cũng không đối xử công bằng với Mỹ. Ông chỉ trích việc Mỹ chuyển giao kênh đào Panama mà không đạt được lợi ích tương xứng, đồng thời bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc gia tăng ảnh hưởng tại Tây Bán cầu, nơi mà ông cho rằng Mỹ nên giữ vai trò dẫn đầu.
Việc ông Trump thẳng thắn đưa ra những ý tưởng như vậy vẫn khiến nhiều người bất ngờ.
“Chưa bao giờ trong cuộc đời tôi chứng kiến điều gì tương tự từ một tổng thống Mỹ,” Chuck Hagel, cựu thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa và từng giữ chức bộ trưởng quốc phòng dưới thời Barack Obama, nhận xét. “Khi các đồng minh và đối tác quan trọng nhất không còn tin tưởng vào Mỹ, hậu quả sẽ rất khó lường.”
Ông Trump gần đây tiếp tục đề xuất các ý tưởng gây tranh cãi, bao gồm việc yêu cầu các thành viên NATO chi 5% GDP cho quốc phòng, một mức chi tiêu mà ngay cả Mỹ hiện cũng chưa đạt được. Tuy vậy, các phát biểu liên quan đến Greenland, Canada và kênh đào Panama vẫn là những tuyên bố gây chú ý nhiều nhất.
Dù vậy, các chuyên gia nhận định rằng những ý tưởng này khó có thể trở thành hiện thực. Mỹ không thể triển khai hành động quân sự đối với Greenland, một lãnh thổ thuộc Đan Mạch và cũng là thành viên NATO, hay duy trì sự hiện diện quân sự lâu dài tại kênh đào Panama như trong quá khứ. Ngoài ra, hơn 80% người dân Canada được cho là không ủng hộ việc sáp nhập vào Mỹ.
Một số cố vấn, cả hiện tại và trước đây, cho rằng các tuyên bố “sáp nhập” của Tổng thống đắc cử Trump không nên được hiểu theo nghĩa đen, đồng thời khẳng định rằng những phát biểu này vẫn nằm trong khuôn khổ tư duy chính sách đối ngoại mà Mỹ từng áp dụng.
Theo các cố vấn, ý tưởng về việc sáp nhập Canada thực chất là một chiến thuật để tạo lợi thế trong các cuộc đàm phán thương mại tương lai với Ottawa. Việc đề cập đến kênh đào Panama có thể nhằm mục đích gây áp lực để đạt được mức phí ưu đãi hơn cho các tàu Mỹ sử dụng tuyến đường quan trọng này. Sự quan tâm đặc biệt của ông đối với Greenland nhiều khả năng xuất phát từ mong muốn tiếp cận nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú tại đây, đồng thời ngăn chặn sự can dự từ các đối thủ như Trung Quốc.
“Đã có ý kiến rằng nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của chúng ta là bảo vệ Tây Bán cầu trước sự hiện diện ngày càng tăng của các đối thủ chiến lược ngay gần khu vực ảnh hưởng của Mỹ,” Alexander Gray, cựu chánh văn phòng Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhận định. “Greenland và Panama cần được xem xét trong bối cảnh đó.”
Trước những lo ngại về khả năng ông Trump thực hiện các tuyên bố gây chú ý, các cố vấn nhắc lại cam kết ông từng đưa ra trong chiến dịch tranh cử đầu tiên, khi khẳng định Mexico sẽ chi trả cho bức tường biên giới ở phía nam nước Mỹ.
Tuy nhiên, ông Trump sau đó dần giảm bớt đề cập đến ý tưởng này khi những thách thức trong việc hiện thực hóa trở nên rõ ràng và các vấn đề khác được ưu tiên xử lý trước.
Giới phân tích cho rằng ông Trump từ lâu đã sử dụng ngôn từ mạnh mẽ như một chiến thuật đàm phán và gây sức ép, và tình huống này có thể cũng tương tự, đặc biệt khi đề cập đến khả năng dùng biện pháp quân sự.
Việc Mỹ triển khai sức mạnh quân sự để kiểm soát Greenland có thể gây ra căng thẳng lớn trong nội bộ NATO và thậm chí làm bùng phát xung đột nghiêm trọng. Do đó, những tuyên bố như vậy khó có thể trở thành hiện thực, ít nhất trong nhiệm kỳ của ông Trump.
Những tuyên bố gây chú ý của Tổng thống đắc cử dường như cũng nhằm khơi dậy sự phấn khích trong cộng đồng ủng hộ ông, những người nhiệt tình với ý tưởng về vai trò dẫn đầu của Mỹ trên trường quốc tế. Đồng thời, họ tỏ ra thích thú trước phản ứng mạnh mẽ từ những người có quan điểm đối lập, theo bình luận viên Brett Samuels của Hill.
Trong cùng tinh thần đó, ngày 7/1, ông Trump đã tuyên bố ý định đổi tên Vịnh Mexico thành “Vịnh Mỹ” trong thời gian tới.
Nhiều người ủng hộ ông Trump đã bày tỏ sự đồng tình với ý tưởng này trên mạng xã hội. “Tôi hoàn toàn ủng hộ điều đó,” cựu hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa Matt Gaetz viết.
Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene nhanh chóng cho biết bà sẽ đề xuất một đạo luật để chính thức hóa việc đổi tên này trên các tài liệu và bản đồ chính phủ. Trong khi đó, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum tỏ ý mỉa mai, thậm chí còn hài hước gợi ý nên đổi tên Bắc Mỹ thành “Mỹ thuộc Mexico”.
Ý tưởng về một nhiệm kỳ thứ hai với chính sách can thiệp rõ nét hơn của ông Trump đã vấp phải sự phản ứng gay gắt từ cộng đồng quốc tế.
Phát biểu ngày 7/1, Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen khẳng định rằng Greenland “không phải để bán và sẽ không bao giờ bị bán trong bất kỳ hoàn cảnh nào”.
Cùng ngày, Thủ tướng Canada Justin Trudeau tuyên bố dứt khoát rằng “không có bất kỳ khả năng nào, dù là nhỏ nhất, để Canada trở thành một phần của Mỹ”.
Lãnh đạo đảng Bảo thủ, Pierre Poilievre, người được xem là đối thủ tiềm năng của ông Trudeau, cũng khẳng định rằng Canada “sẽ không bao giờ trở thành bang thứ 51 của Mỹ”.
Tổng thống Panama José Raúl Mulino trước đó đã thẳng thắn bác bỏ ý tưởng của ông Trump về việc Mỹ tiếp quản kênh đào Panama, công trình được xây dựng vào đầu thế kỷ 20 và chuyển giao cho Panama theo một hiệp ước ký năm 1977.
Dù vậy, ông Trump thường không dễ dàng chấp nhận sự phản đối hay bị ảnh hưởng bởi chỉ trích từ các lãnh đạo quốc tế. Theo bình luận viên Samuels, những phản ứng này thậm chí có thể thúc đẩy ông áp dụng các biện pháp kinh tế mạnh mẽ hơn để gây áp lực lên những quốc gia liên quan.
Phản hồi bài đăng trên mạng xã hội của Thủ tướng Trudeau, Charlie Kirk, một nhà hoạt động bảo thủ và người ủng hộ Tổng thống đắc cử Mỹ, bình luận rằng khi Canada “tập trung phòng thủ, đó chính là dấu hiệu của sự thất thế!”.
