::
Đề xuất áp thuế 100% của ông Trump có thể thúc đẩy các nước BRICS tăng cường nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào đồng USD, tạo ra những thách thức đối với mục tiêu kinh tế của Tổng thống đắc cử Mỹ.
Chiều 30/11, trong bài đăng trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump đề cập khả năng áp thuế đối với các nước thuộc khối BRICS, bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi và các thành viên mới như Ai Cập, Ethiopia, Iran, cùng Các Tiểu Vương Quốc Arab Thống Nhất (UAE), nếu các quốc gia này có hành động được cho là làm suy giảm vai trò toàn cầu của đồng USD.
“Chúng ta không thể phớt lờ những nỗ lực của các nước BRICS nhằm giảm vai trò của USD,” ông Trump phát biểu. “Chúng tôi kêu gọi các quốc gia này cam kết không tiến hành tạo ra đồng tiền chung của BRICS hoặc ủng hộ bất kỳ loại tiền nào khác để thay thế USD. Nếu không, họ có thể đối mặt với mức thuế cao đến 100% và khả năng mất quyền tiếp cận thị trường Mỹ.”
BRICS là cụm từ ghép từ chữ cái đầu tên tiếng Anh của các quốc gia thành viên ban đầu gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Nhóm chính thức được thành lập vào năm 2009, tập trung hợp tác trên ba lĩnh vực chính: chính trị và an ninh, kinh tế và tài chính, văn hóa và giao lưu nhân dân.
Với mục tiêu thúc đẩy hợp tác và đầu tư quốc tế, vào năm 2012, BRICS đã cam kết đóng góp 75 tỷ USD vào Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), hỗ trợ tăng cường năng lực tài chính cho các chương trình cho vay toàn cầu.
Nhóm BRICS đã mở rộng quy mô với việc kết nạp thêm thành viên mới, trở thành liên minh các nền kinh tế mới nổi, chiếm hơn 40% dân số toàn cầu và khoảng 25% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của thế giới. Hiện có trên 30 quốc gia, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan và Malaysia, đã thể hiện mong muốn tham gia khối nhằm giảm sự phụ thuộc vào đồng USD.
Theo số liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), USD chiếm khoảng 58% tổng dự trữ ngoại hối toàn cầu và vẫn giữ vị trí là loại tiền tệ được sử dụng rộng rãi nhất trong các giao dịch thương mại quốc tế.
Các lãnh đạo BRICS bày tỏ quan điểm rằng các quốc gia đang phát triển đang chịu nhiều áp lực từ sự thống trị của đồng USD và mong muốn thay đổi hiện trạng này. Hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Johannesburg, Nam Phi, năm ngoái đã chứng kiến nhiều thảo luận xoay quanh việc giảm sự phụ thuộc vào USD trong các giao dịch quốc tế.
Cựu Tổng thống Nigeria, Olusegun Obasanjo, đặt vấn đề: “Nếu tôi muốn mua hàng từ Ấn Độ, tại sao tôi phải sử dụng USD?”
Tổng thống Brazil, Luiz Inácio Lula da Silva, đã đề xuất ý tưởng về việc tạo ra một loại tiền tệ chung cho Nam Mỹ, tương tự như đồng euro của EU, nhằm giảm sự phụ thuộc vào USD trong các giao dịch khu vực.
Trong khi đó, đầu năm nay, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tổ chức một hội nghị thượng đỉnh với sự tham gia của 20 nhà lãnh đạo quốc tế, kêu gọi hợp tác nhằm hạn chế việc sử dụng USD trong thương mại toàn cầu.
Ý tưởng về việc tạo ra một đồng tiền dự trữ toàn cầu không còn xa lạ. Năm 2009, Chu Tiểu Xuyên, khi giữ chức Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, đã đề xuất phát triển một loại tiền tệ dự trữ siêu quốc gia, tách biệt khỏi sự kiểm soát của bất kỳ quốc gia nào.
Theo các chuyên gia, đề xuất áp thuế 100% đối với các thành viên BRICS của ông Trump được xem là một phần trong chiến lược sử dụng thuế quan như công cụ chính sách ngoại giao, nhằm gia tăng áp lực đối với cả các nước đồng minh lẫn các đối thủ trên trường quốc tế.
Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump cam kết sẽ có biện pháp cứng rắn đối với các quốc gia tìm cách giảm sự phụ thuộc vào USD, bao gồm việc áp dụng thuế quan để bảo vệ vị thế của đồng tiền này.
“Nếu từ bỏ USD, bạn sẽ không thể giao thương với Mỹ, vì chúng tôi sẽ áp mức thuế 100% lên hàng hóa của bạn,” ông Trump nhấn mạnh trong một sự kiện vận động tranh cử tại Wisconsin vào tháng 9.
Tháng trước, ông Trump đã đề xuất áp thuế 25% lên mọi hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada, cùng với việc tăng thêm 10% thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, nhằm gây áp lực yêu cầu các nước này tăng cường kiểm soát nhập cư bất hợp pháp và hạn chế chất gây nghiện fentanyl xâm nhập vào Mỹ.
Theo Dhruv Tanna, giám đốc bộ phận tuân thủ và báo cáo chống rửa tiền tại PhillipCapital, việc áp thuế với các quốc gia BRICS vì chính sách phi USD hóa có thể gây ra những tác động không như mong đợi, tiềm ẩn rủi ro phản tác dụng.
Dhruv Tanna cho rằng, việc áp thuế có thể thúc đẩy các quốc gia BRICS nhanh chóng phát triển các hệ thống tài chính độc lập, giảm phụ thuộc vào đồng USD. Điều này không chỉ làm suy yếu vị thế toàn cầu của USD mà còn tạo động lực để các thành viên BRICS tăng cường hợp tác kinh tế chặt chẽ hơn.
Ông cũng lưu ý rằng động thái này có thể làm căng thẳng thương mại leo thang, gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy chi phí sinh hoạt tại Mỹ tăng cao và gây khó khăn cho các nhà xuất khẩu Mỹ do đối mặt với các biện pháp trả đũa từ các đối tác quốc tế.
Rủi ro này được nhấn mạnh qua phát biểu ngày 2/12 của Dmitry Peskov, phát ngôn viên Điện Kremlin, khi ông cho rằng việc Mỹ sử dụng “áp lực kinh tế” để thúc ép các quốc gia duy trì sự phụ thuộc vào đồng USD có thể phản tác dụng.
Theo ông Peskov, điều này chỉ khiến các nước khác đẩy mạnh việc sử dụng đồng nội tệ trong thương mại quốc tế, đồng thời chỉ ra rằng USD “đang dần mất đi sức hấp dẫn như một loại tiền tệ dự trữ” đối với nhiều quốc gia.
Ông Trump luôn khẳng định quyết tâm duy trì vị thế của USD là đồng tiền dự trữ toàn cầu. “Tôi sẽ không để các quốc gia từ bỏ USD vì điều đó sẽ gây ảnh hưởng xấu đến lợi ích của nước Mỹ,” ông chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với CNBC vào tháng 3.
Trong một bài đăng mới đây, ông cho biết: “BRICS không thể thay thế USD trong thương mại quốc tế, và bất kỳ quốc gia nào nỗ lực thực hiện điều này sẽ phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng, bao gồm việc mất quyền tiếp cận thị trường Mỹ.”
Hasnain Malik, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu chiến lược tại Tellimer, một công ty phân tích thị trường ở Dubai, cho rằng các biện pháp đe dọa áp thuế đã trở thành một phần quan trọng trong chính sách đối ngoại và thương mại của ông Trump.
Theo ông, việc sử dụng thương mại như một công cụ chiến lược để bảo vệ vị thế của USD có thể khuyến khích các quốc gia khác tìm kiếm một giải pháp thay thế bằng một loại tiền tệ mới.
Hasnain Malik cho rằng các loại tiền tệ khác vẫn gặp hạn chế về khả năng chuyển đổi cũng như sự hỗ trợ từ các hệ thống pháp lý đáng tin cậy, khiến chúng khó có thể thay thế vai trò của USD làm đồng tiền dự trữ toàn cầu, bất kể các biện pháp hoặc lời đe dọa từ ông Trump.
Shigeto Kondo, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Kinh tế Trung Đông thuộc Viện Kinh tế Năng lượng Nhật Bản, nhận xét rằng dù Trung Quốc là nền kinh tế lớn nhất trong khối BRICS, đồng nhân dân tệ vẫn chưa đủ điều kiện để trở thành lựa chọn chính cho dự trữ ngoại hối toàn cầu. Hiện tại, USD vẫn giữ vị trí là đồng tiền được sử dụng nhiều nhất trong các giao dịch thương mại và tài chính quốc tế.
