::
Bắc Kinh có thể sẽ triển khai thêm các biện pháp kích thích, mở rộng thương mại với nhiều quốc gia và tăng cường tự chủ công nghệ để chuẩn bị đối phó với nhiệm kỳ tiếp theo của Donald Trump.
Vào cuối tuần qua, các nhà chức trách Trung Quốc đã công bố chương trình hoán đổi nợ trị giá 10.000 tỷ nhân dân tệ (khoảng 1.400 tỷ USD) nhằm hỗ trợ các chính quyền địa phương giảm bớt gánh nặng tài chính. Đây không phải là gói kích thích trực tiếp như trước đây mà là biện pháp giúp củng cố bảng cân đối tài chính của các địa phương cho mục tiêu dài hạn, thay vì bơm tiền trực tiếp vào nền kinh tế.
Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc, Lam Phật An, cho biết trong thời gian tới, Trung Quốc sẽ triển khai thêm các biện pháp kích thích. Theo nhận định từ các nhà phân tích trên Reuters, Bắc Kinh có khả năng chưa muốn “sử dụng toàn bộ các công cụ” trước khi Tổng thống đắc cử Mỹ, Donald Trump, chính thức nhậm chức vào tháng 1/2025.
Cũng trong ngày, đài CCTV của Trung Quốc đưa tin các cơ quan chức năng đã phê duyệt việc mở rộng chương trình bảo hiểm cho hàng xuất khẩu và cam kết tăng cường hỗ trợ các doanh nghiệp thương mại. Động thái này được xem là phản ứng rõ ràng của Bắc Kinh trước kết quả bầu cử tại Mỹ và những rủi ro gia tăng trong lĩnh vực thương mại.
“Kỳ họp tuần trước diễn ra cùng thời điểm với kết quả bầu cử tại Mỹ, thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng của chính phủ Trung Quốc để phản ứng kịp thời,” theo nhận định của Yue Su, kinh tế trưởng tại đơn vị nghiên cứu Economist Intelligence Unit.
Trong chiến dịch tranh cử, Donald Trump cam kết sẽ áp mức thuế 60% đối với hàng xuất khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ. Trước đó, trong nhiệm kỳ đầu, ông đã áp dụng thuế suất lên đến 25% trên 350 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc. Dù vậy, thương mại giữa hai quốc gia vẫn duy trì nhịp độ sôi động trong những năm gần đây.
Các chuyên gia đánh giá rằng chính sách thuế mới lần này có thể đặt ra nhiều thách thức hơn cho Trung Quốc, vì nó đến vào thời điểm nhạy cảm đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Bắc Kinh đang ngày càng cần đến xuất khẩu để thúc đẩy tăng trưởng, trong bối cảnh lĩnh vực bất động sản vẫn chưa thoát khỏi khó khăn và tiêu dùng nội địa còn yếu.
Trong quý III, GDP của Trung Quốc tăng 4,3% so với cùng kỳ năm trước, đánh dấu tốc độ tăng trưởng chậm nhất từ đầu năm 2023. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 10 chỉ tăng 0,3%, thấp hơn tháng 9 và là mức tăng thấp nhất kể từ tháng 6. Chỉ số giá sản xuất (PPI) tiếp tục giảm, dù Trung Quốc đã triển khai nhiều biện pháp kích thích trong thời gian qua. Giá nhà mới tại quốc gia này trong tháng 9 cũng giảm đáng kể, mức giảm sâu nhất từ năm 2015.
Cùng lúc, số liệu từ Hải quan Trung Quốc công bố ngày 7/11 cho thấy trong tháng 10, kim ngạch xuất khẩu tăng 12,7% so với cùng kỳ năm trước, đạt 309 tỷ USD. Đây là mức tăng cao nhất từ tháng 3/2023, gấp đôi mức dự báo của các nhà phân tích trong khảo sát của Reuters. Trái lại, nhập khẩu giảm 2,3%, vượt mức dự báo, cho thấy nhu cầu tiêu dùng trong nước vẫn còn yếu.
Dựa trên tính toán của CNBC, trong tháng 10, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã tăng 8,1%, trong khi nhập khẩu từ Mỹ cũng tăng 6,6% so với cùng kỳ năm ngoái. Tại một sự kiện của Citigroup gần đây, Zhu Baoliang – một cựu quan chức kinh tế Trung Quốc – dự báo rằng nếu Trump áp thuế nhập khẩu 60%, xuất khẩu của Trung Quốc có thể giảm 200 tỷ USD, kéo theo mức giảm 1% trong GDP.
Dữ liệu từ phía Mỹ cho thấy thâm hụt thương mại của nước này với Trung Quốc đã giảm xuống còn 279 tỷ USD vào năm ngoái, so với 346,8 tỷ USD vào năm 2016, thời điểm trước khi ông Trump nhậm chức. Zhu cũng ước tính rằng nếu Mỹ tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc thêm 10%, tăng trưởng GDP của Trung Quốc có thể giảm từ 0,3-0,4% trong vòng hai năm tới.
Từ cuối tháng 9, các nhà chức trách Trung Quốc đã đẩy mạnh chính sách nới lỏng tài khóa và tiền tệ để thúc đẩy nền kinh tế. Theo dự báo của Su, chính phủ Trung Quốc nhiều khả năng sẽ triển khai thêm các gói kích thích mới nhằm đối phó với “cú sốc từ Trump” có thể xảy ra.
Liqian Ren, Giám đốc đầu tư tại WisdomTree, kỳ vọng Trung Quốc sẽ bơm từ 2.000-3.000 tỷ nhân dân tệ vào nền kinh tế mỗi năm. Bà không đề xuất con số lớn hơn do vẫn còn nhiều bất định về hành động tiếp theo của ông Trump.
Đảng Cộng hòa đã giành được quyền kiểm soát Thượng viện Mỹ trong hai năm tới. Nếu tiếp tục đạt đa số tại Hạ viện, các đề xuất chính sách bảo hộ thương mại của Trump có thể sẽ được triển khai nhanh chóng hơn, theo nhận định của Su. Bà dự đoán rằng Trump có khả năng sẽ áp dụng mức thuế nhập khẩu ngay trong nửa đầu năm sau.
Theo các nhà phân tích, Bắc Kinh sẽ duy trì cách tiếp cận thận trọng, với các biện pháp kích thích được phân bổ dần trong các tháng tới. “Trung Quốc có thể sẽ phải đối mặt với thuế nhập khẩu từ Mỹ tăng cao vào năm 2025. Tôi dự đoán Bắc Kinh sẽ đưa ra phản ứng chính sách vào năm sau, khi mức thuế mới chính thức được áp dụng,” Zhiwei Zhang, kinh tế trưởng tại Pinpoint Asset Management, cho biết.
Tuy nhiên, Mỹ không phải là thị trường duy nhất cho hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc, khi nước này hiện là một cường quốc xuất khẩu tới nhiều khu vực khác. “Trong những năm gần đây, xuất khẩu của Trung Quốc đã chuyển hướng. Năm ngoái, thị trường Mỹ chỉ chiếm khoảng 15% tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc, so với mức trung bình 18% trong thập kỷ trước,” theo Francoise Huang, chuyên gia kinh tế về khu vực châu Á – Thái Bình Dương tại Allianz Trade.
Ông lấy ví dụ rằng Trung Quốc hiện đóng góp khoảng 25% lượng hàng nhập khẩu của ASEAN, tăng lên so với gần 18% trong thập kỷ qua. Một báo cáo từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hồi tháng 8 cũng chỉ ra rằng xuất khẩu từ Trung Quốc tới các quốc gia bán hàng vào Mỹ đã gia tăng.
Gần đây, Trung Quốc đã chủ động tăng cường quan hệ với Liên minh châu Âu (EU), Ấn Độ, Australia, cũng như các quốc gia châu Phi và Mỹ Latin. “Trong nhiệm kỳ đầu của Trump, chính quyền Mỹ không dành nhiều sự chú ý đến châu Phi, Mỹ Latin và Đông Nam Á. Điều này mở ra cơ hội cho Trung Quốc đẩy mạnh hợp tác thương mại tại những thị trường này,” Eric Olander, người dẫn chương trình podcast China-Global South Project, chia sẻ với Reuters.
Trong thông điệp chúc mừng gửi tới ông Trump vào ngày 7/11, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kêu gọi tăng cường hợp tác giữa hai nước thay vì xung đột. Theo Global Times, khi được hỏi về phản ứng của Trung Quốc trước các đề xuất tăng thuế nhập khẩu từ ông Trump, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Mao Ninh, nhấn mạnh: “Không ai có thể là bên thắng cuộc trong một cuộc chiến thương mại, và thế giới cũng không hề được lợi từ điều này.”
Ren cũng đồng ý với quan điểm này, cho rằng thuế nhập khẩu chắc chắn sẽ gây tổn thất cho cả hai quốc gia. Tuy nhiên, bà nhận định rằng các biện pháp hạn chế về công nghệ và đầu tư có thể ảnh hưởng mạnh hơn đến Trung Quốc.
Trong nhiệm kỳ đầu, Trump đã đưa tập đoàn công nghệ Trung Quốc Huawei vào danh sách đen, cấm mua linh kiện từ các công ty Mỹ. Tổng thống Joe Biden còn tiến xa hơn khi hạn chế xuất khẩu các sản phẩm bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc và tạo áp lực để các đồng minh có động thái tương tự.
Chính sách này nhận được sự ủng hộ từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa, nhằm thúc đẩy đầu tư vào sản xuất bán dẫn tại Mỹ. Do đó, dù kết quả bầu cử ra sao, Mỹ được dự đoán sẽ tiếp tục thắt chặt kiểm soát với Trung Quốc, theo đánh giá của Chris Miller, tác giả cuốn “Chip War – Cuộc chiến vi mạch” đầu năm nay.
Trong vài năm qua, Trung Quốc đã thúc đẩy tự chủ về công nghệ bằng cách khuyến khích các ngân hàng tăng cường cho vay đối với lĩnh vực sản xuất tiên tiến. Năm 2016, Trung Quốc có 4 dự án mua sắm chính phủ trị giá hơn 10 triệu nhân dân tệ (1,4 triệu USD), nhằm thay thế phần cứng và phần mềm nước ngoài bằng sản phẩm trong nước, theo Reuters. Đến năm nay, số lượng các dự án này đã tăng lên 169, trong đó có 75 dự án yêu cầu ngân sách trên 50 triệu nhân dân tệ.
Nhờ đó, ngay cả khi Trump tăng cường hạn chế xuất khẩu, các doanh nghiệp Trung Quốc được cho là sẽ ít phụ thuộc hơn vào công nghệ từ nước ngoài. Các công ty này cũng đã được chuẩn bị kỹ lưỡng hơn để thích ứng với những biến động trong môi trường thương mại.
“Mỹ đã làm chậm sự phát triển của Trung Quốc trong ngành bán dẫn, nhưng các lĩnh vực khác như robot lại không chịu tác động tương tự. Giờ đây, Trung Quốc có khả năng tự đáp ứng mọi nhu cầu ngay trong nước,” Robert D. Atkinson, Chủ tịch Quỹ Đổi mới và Công nghệ Thông tin của Mỹ, đưa ra kết luận.
