::
Ông Trump và ông Putin đang tìm hiểu những ưu điểm và hạn chế của nhau để định hình chiến lược tương tác trong 4 năm tới, qua đó xác định hướng đi cho quan hệ Mỹ – Nga.
Hai nhà lãnh đạo của hai cường quốc hàng đầu thế giới dự kiến sẽ gia tăng các cơ hội gặp gỡ và trao đổi vào năm tới, khi Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump trở lại Nhà Trắng và Tổng thống Vladimir Putin tiếp tục củng cố vai trò và vị thế của Nga trên trường quốc tế.
Ông Trump mong muốn đạt được một thỏa thuận mang tính bước ngoặt để kết thúc xung đột Ukraine, qua đó thể hiện vai trò như một “nhà kiến tạo hòa bình toàn cầu.” Trong khi đó, ông Putin hướng tới một thỏa thuận quan trọng về an ninh châu Âu, với mục tiêu tăng cường ảnh hưởng của Nga tại Ukraine, giảm vai trò của NATO và nâng cao vị thế của Moskva trên trường quốc tế.
Trước bất kỳ cuộc đàm phán nào có khả năng diễn ra, Điện Kremlin đang cân nhắc kỹ lưỡng thông điệp, mục tiêu, cũng như những hạn chế từ phía đối tác, đồng thời giữ thái độ thận trọng trước sự khó đoán vốn có của ông Trump.
Theo đánh giá của các chuyên gia Nga, một trong những hạn chế của Tổng thống đắc cử Mỹ là sự hiểu biết còn chưa đầy đủ về các vấn đề địa chính trị, cùng với xu hướng đưa ra quyết định dựa trên trực giác thay vì cân nhắc lý luận hoặc tham khảo ý kiến từ cố vấn.
Konstantin Remchukov, biên tập viên báo Nezavisimaya Gazeta của Nga, nhận xét rằng qua chiến dịch tranh cử của ông Trump, có thể thấy ông chưa dành sự cân nhắc sâu sắc cho các vấn đề địa chính trị.
Một trong những thách thức lớn nhất giữa hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ là xung đột Ukraine, với cam kết từ phía ông Trump rằng ông sẽ tìm cách kết thúc vấn đề này trong vòng 24 giờ sau khi nhậm chức.
Tổng thống Putin đã đặt ra những điều kiện chặt chẽ cho bất kỳ thỏa thuận nào, bao gồm việc cản trở Ukraine gia nhập NATO, yêu cầu giảm quy mô quân đội của Ukraine, và đòi hỏi Kiev phải công nhận các vùng lãnh thổ hiện do Nga kiểm soát.
Theo đánh giá của các chuyên gia, khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình vẫn còn nhiều thách thức, bởi ông Putin duy trì lập trường cứng rắn về lợi ích của Nga, trong khi ông Trump thể hiện sự dè dặt khi đối mặt với khả năng nhượng bộ.
Joshua Huminski, phó chủ tịch cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Tổng thống và Quốc hội Mỹ, nhận định rằng ông Trump, giống như bất kỳ nhà lãnh đạo nào, muốn tham gia đàm phán từ một vị thế vững chắc, tránh bị xem là nhượng bộ hay yếu thế trước Tổng thống Putin.
Cho đến hiện tại, các tín hiệu từ cả hai bên chưa cho thấy bất kỳ sự khởi đầu nào của một giai đoạn mới với mối quan hệ gắn kết hơn.
Ông Trump thể hiện sự hài lòng trước sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad, đồng minh quan trọng của Nga tại Trung Đông, và nhận định rằng Nga đang đối mặt với những khó khăn đáng kể do xung đột ở Ukraine và các vấn đề kinh tế.
“Đây là thời điểm thích hợp để hành động,” ông Trump tuyên bố, đồng thời đề xuất rằng Tổng thống Putin nên thực hiện lệnh ngừng bắn ở Ukraine nhằm tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán hòa bình.
Chỉ vài ngày sau khi ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống, Tổng thống Putin đã phát biểu rằng một trật tự mới đang dần định hình.
“Trước mắt chúng ta, một trật tự thế giới hoàn toàn khác biệt đang xuất hiện, không giống với bất kỳ điều gì từng tồn tại trước đây,” ông nhận xét. Ông cũng lưu ý rằng khi trật tự dựa trên các nguyên tắc cũ không còn, “sẽ diễn ra một cuộc cạnh tranh gay gắt và không khoan nhượng để thiết lập trật tự mới này.”
Theo ông Putin, NATO hiện đã trở nên “hoàn toàn lỗi thời,” và trật tự thế giới cần thay đổi để phản ánh sự xuất hiện của “những trung tâm quyền lực mới.”
Tác giả Mikhail Zygar, người đang sống tại Mỹ và từng bị kết án tại Nga vào tháng 7 vì phê phán chiến dịch quân sự của Moskva tại Ukraine, nhận định rằng Tổng thống Putin dường như đang chuyển tải thông điệp trực tiếp tới Tổng thống đắc cử Trump. Trong đó, ông Putin nhấn mạnh rằng phương Tây, sớm hay muộn, sẽ nhận ra sự cần thiết của “một cách tiếp cận thực dụng, tỉnh táo, dựa trên những đánh giá khắc nghiệt, đôi khi mang tính hoài nghi, nhưng vẫn hợp lý về thực tế và khả năng của chính họ.”
Tổng thống Putin tuyên bố rằng “sức mạnh là yếu tố quyết định lẽ phải,” và nhấn mạnh rằng các quốc gia cần sử dụng sức mạnh quân sự để bảo vệ lợi ích của mình cũng như khẳng định chúng bằng mọi biện pháp cần thiết.
Hai ngày sau phát biểu này, Nga đã triển khai một mẫu tên lửa tầm trung mới mang tên Oreshnik nhắm vào Ukraine. Từ thời điểm đó, ông Putin đã cảnh báo về khả năng sử dụng tên lửa này để nhắm mục tiêu vào các trung tâm chỉ huy chính trị và quân sự của Ukraine.
Về phía mình, ông Trump đã bổ nhiệm tướng về hưu Keith Kellogg làm phái viên Mỹ phụ trách vấn đề Ukraine. Ông Kellogg từng cho rằng cách tiếp cận thực tế của ông Trump trong nhiệm kỳ đầu đã giúp “giảm căng thẳng với Tổng thống Putin, đồng thời duy trì các lợi ích an ninh quan trọng mà Mỹ đề cao.”
Khi Tổng thống tương lai của Mỹ và lãnh đạo Nga chuẩn bị các bước tiếp xúc, phía Nga đang đối mặt với câu hỏi liệu nền kinh tế của mình có thể tiếp tục chịu đựng áp lực từ các lệnh trừng phạt của phương Tây trong bối cảnh chiến sự tại Ukraine kéo dài. Dù vậy, ông Putin dường như đặt cược rằng thời gian này sẽ kéo dài hơn khả năng kháng cự của Ukraine, đặc biệt khi Moskva tin rằng dưới thời ông Trump, viện trợ vũ khí từ phương Tây cho Kiev có thể bị cắt giảm.
Tatiana Stanovaya, thành viên cấp cao tại Trung tâm Carnegie về Nga và Á-Âu, nhận định rằng Tổng thống Putin có vẻ đang theo dõi sát các động thái từ tổng thống Mỹ sắp tới.
Bà cũng cho rằng ông Putin có thể kỳ vọng “thuyết phục ông Trump rằng việc chấm dứt xung đột là cần thiết, nhưng phải dựa trên các điều kiện mà Nga đặt ra.”
“Nếu không đạt được mục tiêu, ông ấy sẽ tiếp tục chiến đấu như trước đây,” bà nhận xét. “Ông ấy tin rằng Ukraine sẽ không thể cầm cự lâu dài.”
Theo một học giả gần gũi với các nhà ngoại giao cấp cao của Nga, Điện Kremlin hiện không có nhiều lý do để nhượng bộ, khi lực lượng Nga vẫn duy trì được lợi thế trên chiến trường, đặc biệt ở miền đông Ukraine, và không có dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Nga sẽ đối mặt với nguy cơ sụp đổ.
“Chúng tôi sẵn sàng đàm phán, nhưng phải trong vị thế chủ động chứ không phải bị động,” ông nói.
Theo các quan chức tại Moskva, tuyên bố của Trump về việc có thể nhanh chóng chấm dứt xung đột Ukraine được nhìn nhận như biểu hiện của sự thiếu kiên nhẫn. Vì thế, họ nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng cần giải quyết “căn nguyên” của cuộc xung đột, đồng thời ám chỉ rằng Nga sẽ biến các cuộc đàm phán thành một tiến trình phức tạp và kéo dài, hướng đến một hiệp ước an ninh châu Âu toàn diện hơn.
Tổng thống Putin được cho là đang tìm kiếm một thỏa thuận toàn diện về cấu trúc an ninh châu Âu, điều đã được Konstantin Malofeyev, một nhà tài phiệt bảo thủ gần gũi với Điện Kremlin, truyền đạt. Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với tờ Financial Times, ông Malofeyev cảnh báo rằng Tổng thống Putin sẽ từ chối bất kỳ thỏa thuận nào từ ông Trump nếu nội dung chỉ giới hạn ở Ukraine mà không bao gồm các vấn đề rộng lớn hơn liên quan đến châu Âu và thế giới.
“Mong rằng ông Trump không rơi vào bẫy này, vì châu Âu sẽ phản đối, và tôi tin rằng Ukraine cũng sẽ không đồng ý,” một cựu nhà ngoại giao cấp cao của Mỹ, đồng thời là chuyên gia về Nga, nhận xét.
Một khía cạnh đáng chú ý là quan điểm được nhiều người trong nhóm cố vấn thân cận của Tổng thống đắc cử Mỹ đồng thuận, cho rằng cần tập trung vào việc làm suy yếu sự liên kết giữa Nga và Trung Quốc.
Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 10 với nhà bình luận Tucker Carlson, ông Trump nhấn mạnh rằng việc “chia rẽ” Nga và Trung Quốc là một mục tiêu mà ông cần thực hiện.
“Quan điểm này có vẻ nhận được sự đồng thuận từ nhiều người trong đội ngũ của ông Trump, bao gồm cả những cá nhân được đề cử vào nhóm an ninh quốc gia,” Alexander Gabuev, giám đốc Trung tâm Carnegie về Nga và Á-Âu tại Berlin, nhận xét.
Một thành viên đảng Cộng hòa tại quốc hội nhận xét rằng “chiến lược chia rẽ” này là một phần trong chiến dịch tuyên truyền của Nga nhằm thuyết phục phương Tây có thái độ mềm dẻo hơn đối với Tổng thống Putin.
Nga đang dựa vào Trung Quốc trong lĩnh vực thương mại, và cả Tổng thống Putin cùng Chủ tịch Tập Cận Bình đều nhận thức rõ rằng nhiệm kỳ của ông Trump sẽ chỉ kéo dài 4 năm.
Theo Gabuev, bất kỳ nỗ lực nào từ Tổng thống đắc cử Mỹ nhằm làm giảm sự gắn kết giữa Nga và Trung Quốc đều khó mang lại kết quả, bởi “mối quan hệ cá nhân giữa hai nhà lãnh đạo, sự hoài nghi chung của họ đối với Washington, cùng khát vọng củng cố vị thế trong một trật tự đa cực mới.”
