::Các hoạt động IPO đã khởi sắc trở lại từ đầu năm, với nhiều thương vụ nổi bật và được kỳ vọng sẽ còn bùng nổ mạnh hơn trong giai đoạn 2026–2027 khi hàng loạt “bom tấn” mới chuẩn bị xuất hiện trên thị trường.
Sau nhiều năm trầm lắng, thị trường IPO và hoạt động niêm yết cổ phiếu đã khởi sắc trở lại từ đầu năm nay, bắt đầu bằng thương vụ của Vinpearl. Từ giữa năm, đà sôi động tăng mạnh khi ba công ty chứng khoán lớn – Techcombank Securities, VPBankS và VPS – lần lượt lên sàn trong thời gian ngắn. Cả ba đều ghi nhận lượng đặt mua cổ phiếu vượt xa quy mô chào bán. Đáng chú ý, có thương vụ thu hút hơn 26.000 nhà đầu tư tham gia, một con số hiếm gặp tại Việt Nam.
Thị trường IPO đang được kích hoạt trở lại bởi nhiều tín hiệu tích cực. Trước hết, giới chuyên gia nhận định nền kinh tế vĩ mô ổn định và chính sách tiền tệ theo hướng nới lỏng đã tạo bối cảnh thuận lợi. Đồng thời, việc FTSE Russell nâng xếp hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ “cận biên” lên “mới nổi thứ cấp”, cùng kỳ vọng đón dòng vốn ngoại hàng tỷ USD, đang tiếp thêm động lực cho nhiều doanh nghiệp lớn chưa niêm yết.
Tâm lý sợ bị bỏ lỡ cơ hội lớn (FOMO) vẫn hiện hữu, khiến nhiều nhà đầu tư lo ngại mình đứng ngoài “cuộc chơi”, theo chia sẻ của TS. Trần Vinh Dự, lãnh đạo EY-Parthenon phụ trách Chiến lược và Giao dịch Tài chính tại Việt Nam, Lào và Campuchia, trong cuộc trao đổi với VnExpress.
Bên cạnh đó, sự chủ động và mạnh tay của cơ quan quản lý cũng góp phần làm thị trường IPO sôi động trở lại. Những nỗ lực tháo gỡ vướng mắc liên quan đến room ngoại, tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng, kế hoạch thoái vốn, cùng việc rút ngắn thời gian niêm yết đang trở thành lực đẩy quan trọng giúp nhiều doanh nghiệp nối lại các kế hoạch IPO đang dang dở.
Trong buổi họp báo thường kỳ đầu tháng, Thứ trưởng Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết các doanh nghiệp hiện đang có nhiều điều kiện thuận lợi để thực hiện IPO. Nếu trước đây, doanh nghiệp phải mất 3–6 tháng sau khi chào bán để hoàn tất soát xét báo cáo tài chính, thì theo quy định mới, thời gian này đã được rút ngắn xuống còn khoảng 30 ngày.
Ông Chi cho rằng việc điều chỉnh quy định giúp giảm bớt thủ tục, tạo điều kiện để doanh nghiệp nhanh chóng huy động vốn, đưa cổ phiếu lên sàn và thu hút thêm nhà đầu tư.
Dù vậy, các chuyên gia cho rằng từ đầu năm đến nay, thị trường IPO vẫn chủ yếu xoay quanh những ngành truyền thống như tài chính và bất động sản. Các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực hàng tiêu dùng, sản xuất, công nghệ hay nhóm có vốn đầu tư nước ngoài vẫn chưa xuất hiện nhiều trong danh sách IPO và niêm yết.
Ngoại trừ việc chưa thực sự đa dạng về lĩnh vực hoạt động, làn sóng IPO hiện nay được đánh giá vượt trội trên nhiều khía cạnh so với giai đoạn đỉnh cao cách đây mười năm. Hầu hết các thương vụ đã hoặc sắp triển khai đều gắn với doanh nghiệp tư nhân hoặc các công ty thành viên trong những tập đoàn lớn. Các doanh nghiệp này chủ động xây dựng kế hoạch chào bán và niêm yết để huy động vốn phục vụ mở rộng hoạt động, đồng thời nâng cao tính minh bạch. Cơ cấu cổ đông cũng có sự chuyển biến rõ rệt, với sự tham gia ngày càng lớn của các quỹ đầu tư tổ chức, quỹ đầu tư tư nhân và các cổ đông chiến lược quốc tế.
Ông Tyler Nguyễn Mạnh Dũng, Giám đốc cấp cao Nghiên cứu chiến lược thị trường tại Chứng khoán HSC, nhận định rằng các doanh nghiệp hiện nay đã chú trọng hơn vào việc chuẩn hóa báo cáo tài chính theo chuẩn mực quốc tế (IFRS) thay vì chỉ dựa vào hệ thống kế toán Việt Nam. Doanh nghiệp cũng biết cách xây dựng câu chuyện tăng trưởng và thông điệp rõ ràng để thuyết phục nhà đầu tư. Phương thức tiếp cận vốn ngày càng linh hoạt, từ roadshow trực tiếp, gặp gỡ trực tuyến cho đến hợp tác với các đơn vị tư vấn quốc tế, thay vì phụ thuộc vào hình thức đấu giá truyền thống như trước đây.
Còn gần mười năm trước, hoạt động IPO chủ yếu gắn liền với tiến trình cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước. Những thương vụ như Vinamilk, Sabeco, Idico hay VEAM từng là điểm nhấn nổi bật trên thị trường thời kỳ đó. Mục tiêu chung của các đợt bán vốn này là tái cơ cấu khu vực công, nâng cao hiệu quả quản trị và thu hút dòng vốn ngoại. Tuy nhiên, sau IPO, tỷ lệ sở hữu Nhà nước tại phần lớn doanh nghiệp vẫn ở mức cao, khiến sức hấp dẫn và thanh khoản khi niêm yết chưa đạt như kỳ vọng.
“Ông Dũng cho biết, nếu làn sóng IPO cách đây gần một thập kỷ chủ yếu phục vụ mục tiêu cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, thì bối cảnh hiện nay phản ánh sự trưởng thành và chủ động hơn của khối tư nhân trong cách tiếp cận nhà đầu tư cũng như thị trường vốn.”
VNDirect dự báo rằng các thương vụ IPO quy mô lớn sắp tới nhiều khả năng tiếp tục xuất phát từ doanh nghiệp tư nhân. Cuối năm nay và đầu năm tới, những cái tên được kỳ vọng gia nhập làn sóng IPO gồm Nông nghiệp Hòa Phát, Chứng khoán Kafi và Công ty Hạ tầng Gelex.
Từ năm 2027 trở về sau, danh sách doanh nghiệp chuẩn bị IPO có thể ghi nhận sự góp mặt của nhiều tên tuổi lớn trong lĩnh vực bán lẻ, F&B và công nghệ tài chính như Điện Máy Xanh, Bách Hóa Xanh, Golden Gate, Highland, Long Châu, Pharmacity hay Momo. Ở mảng sản xuất và phân phối, Tập đoàn Hoa Sen cũng đã lập một công ty con chuyên phân phối vật liệu xây dựng và nội thất, được xem là bước chuẩn bị cho kế hoạch IPO và niêm yết trong vài năm tới.
Từ góc nhìn của một đơn vị tư vấn, TS. Trần Vinh Dự nhận định rằng có 5 yếu tố then chốt quyết định sự thành công của một thương vụ IPO. Yếu tố đầu tiên là quy mô phát hành phải đủ lớn để các quỹ đầu tư có thể giải ngân và thoái vốn một cách trơn tru. Hiện nay, thị trường chứng khoán Việt Nam có khoảng 60 doanh nghiệp đạt vốn hóa tỷ USD, nên giới đầu tư không còn hứng thú với những thương vụ có quy mô quá nhỏ.
Yếu tố thứ hai là doanh nghiệp cần chứng minh được tốc độ tăng trưởng thực tế trong 12–24 tháng tới, thay vì chỉ đưa ra những gạch đầu dòng mang tính định hướng cho kế hoạch 5 năm như trước kia. Yếu tố thứ ba, theo ông Dự, là sự hiện diện của một nhà đầu tư tổ chức uy tín đồng hành trước IPO, bởi điều này cho thấy doanh nghiệp đã trải qua quá trình thẩm định nghiêm ngặt chứ không chỉ tự mô tả câu chuyện của mình. Hai yếu tố cuối cùng bao gồm mức độ minh bạch về cấu trúc sở hữu, các giao dịch liên quan, dòng tiền, kiểm soát nội bộ, cùng với việc xây dựng quan hệ nhà đầu tư theo hướng chuyên nghiệp.
Dù làn sóng IPO trong nước đang tăng tốc, với tổng giá trị dự kiến giai đoạn 2025-2027 lên tới khoảng 47 tỷ USD theo ước tính của HSC, số doanh nghiệp hướng đến kế hoạch chào bán và niêm yết tại các thị trường quốc tế vẫn còn khá hạn chế.
Giải thích cho xu hướng này, chuyên gia của HSC nhận định tâm lý dè dặt sau cú sốc trái phiếu doanh nghiệp năm 2022 là một trong những nguyên nhân chính, khiến nhiều doanh nghiệp tạm hoãn IPO để củng cố sức khỏe tài chính và đáp ứng chuẩn minh bạch cao hơn. Ngoài ra, mức định giá trên các thị trường quốc tế hiện không còn hấp dẫn so với kỳ vọng trong nước, khiến việc huy động vốn ở nước ngoài trở nên kém hiệu quả.
Cùng góc nhìn, ông Trần Vinh Dự nhận định thị trường chứng khoán Việt Nam hiện là điểm sáng mạnh nhất trong khu vực Đông Nam Á và sẽ thu hút lượng vốn lớn khi việc nâng hạng chính thức được áp dụng. Trong bối cảnh đó, tập trung mở rộng quy mô và tăng cường minh bạch ngay tại thị trường nội địa được xem là hướng đi phù hợp, thay vì nóng vội đưa cổ phiếu niêm yết tại Mỹ hay châu Âu.
“Niêm yết trên thị trường quốc tế không phải là một màn ra mắt rầm rộ, mà là sự cam kết chấp nhận hoạt động trong môi trường bị giám sát thường xuyên. Để đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn niêm yết, doanh nghiệp thường phải chuẩn bị qua nhiều quý, thậm chí kéo dài đến vài năm,” ông Dự nói.
Lãnh đạo EY-Parthenon cho biết, để đạt chuẩn niêm yết quốc tế, doanh nghiệp phải duy trì báo cáo tài chính theo IFRS ổn định trong nhiều kỳ, thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ và hạ tầng công nghệ thông tin ở mức cao, đồng thời thực hiện công bố thông tin bằng tiếng Anh. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần quen với việc trao đổi với nhà đầu tư theo mô hình “earnings call”, nghĩa là phải sẵn sàng trả lời công khai những câu hỏi khó liên quan đến chiến lược, biên lợi nhuận hay chế độ đãi ngộ lãnh đạo. Sau niêm yết, doanh nghiệp cũng phải đối mặt với nguy cơ bị chỉ trích công khai và các rủi ro pháp lý đi kèm.
