Các vụ tấn công trên tàu hàng ở Biển Đỏ trong vài tháng gần đây đã tạo ra tình trạng ách tắc đối với kênh đào Suez – một trong những tuyến đường thương mại quan trọng nhất trên thế giới gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến nền kinh tế toàn cầu.
Gần đây, lực lượng Houthi từ Yemen đã tăng cường các cuộc tập kích vào tàu hàng qua Biển Đỏ, đặc biệt sau khi xảy ra xung đột giữa Israel và Hamas vào đầu tháng 10/2023. Họ nhận định việc thực hiện hành động này là nhằm thể hiện sự đoàn kết với người Palestine ở Dải Gaza. Mặc dù quân đội Mỹ và các đồng minh đã tăng cường an ninh hàng hải tại Biển Đỏ, nhưng vẫn tiếp tục xảy ra các vụ tấn công.
Vì lý do này, các tàu container đã phải tránh qua kênh đào Suez – một tuyến đường thủy kết nối châu Á với châu Âu và Bắc Mỹ. Hành động này đã gây gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến tăng giá của các sản phẩm lên cao vào đúng thời điểm khi thế giới đang đối mặt với cuộc chiến chống lạm phát. Kênh đào Suez đóng góp khoảng 10-15% lưu lượng thương mại toàn cầu và chiếm khoảng 30% khối lượng vận tải biển bằng container trên toàn thế giới.
Tàu sân bay USS Eisenhower được nhìn thấy ở kênh đào Suez vào tháng 11-2023 – Ảnh: CNN
Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, giới phân tích dự báo rằng nền kinh tế toàn cầu sẽ phải đối mặt với ảnh hưởng không nhỏ. Theo thông tin từ Reuters, hãng sản xuất xe điện nổi tiếng Tesla gần như đã tạm ngừng sản xuất tại nhà máy ở Đức do tác động của các vụ tấn công, khiến nguồn cung bị gián đoạn.
Tuần tới, Volvo Car cũng dự kiến sẽ tạm ngừng quá trình sản xuất trong vòng 3 ngày tại nhà máy ở Bỉ, đợi đến khi nguồn cung ổn định
Các hãng bán lẻ lớn như Ikea (Thụy Điển) và Next (Anh) đã cảnh báo về tình trạng giao hàng chậm trễ, thiếu hụt hàng hóa và chi phí vận chuyển đường biển sẽ tăng lên. Hãng giày dép Crocs thông báo rằng hàng hóa của họ được vận chuyển đến châu Âu có thể mất thêm hai tuần. Mặc dù Crocs đánh giá tình hình “chưa có tác động” đáng kể đến kinh doanh của họ, nhưng họ vẫn theo sát tình hình một cách cẩn thận.
Đối mặt với khó khăn, một số doanh nghiệp đã bắt đầu đề xuất phương án dự phòng. Abercrombie & Fitch thậm chí đã lên kế hoạch chuyển phương tiện vận chuyển sang đường hàng không nhằm tránh những tình trạng chậm trễ không mong muốn.
Ngoài ra, giá dầu cũng đang tăng cao đột ngột. Trong phiên giao dịch ngày 12/1, cả Dầu Brent và WTI đã tăng 3%, chủ yếu do lo ngại về sự lan rộng của cuộc chiến tranh trong khu vực, tạo nên tình trạng gián đoạn lớn trong nguồn cung.
Trong bản báo cáo công bố vào đầu tuần, Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo rằng sự gián đoạn trong các chuỗi cung ứng hàng hóa chủ chốt “đang xâm nhập sâu vào những điểm yếu của hệ thống và làm tăng nguy cơ về lạm phát.” Hiện tại, có tới 6 trong số 10 hãng vận tải container lớn nhất thế giới, bao gồm Maersk, MSC, Hapag-Lloyd, CMA CGM, ZIM và ONE, đã gần như hoàn toàn ngừng đi qua đường Biển Đỏ.
Các tàu buộc phải thực hiện một hành trình dài hơn bằng cách đi vòng qua Mũi Hảo Vọng ở Nam Phi, dẫn đến việc kéo dài thêm vài tuần trong thời gian di chuyển. CEO Maersk Vincent Clerc, trong cuộc phỏng vấn trên Financial Times vào ngày 11/1, cho biết quá trình tái thiết lập an ninh tại Biển Đỏ có thể mất “nhiều tháng”. Do đó, “điều này có thể gây ra những hậu quả đáng kể đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu,” ông nói thêm.
Cùng ngày, Viện Kinh tế Thế giới Kiel (Đức) ước tính rằng các vụ tấn công tàu hàng trên Biển Đỏ đã làm giảm 1,3% thương mại toàn cầu trong tháng 12 so với tháng 11. Chi phí vận tải cũng tăng, đồng thời đẩy giá cả lên cao đối với người tiêu dùng. Theo Mohamed A. El Erian, kinh tế trưởng tại Allianz cho biết . “Việc gián đoạn càng kéo dài, hiệu ứng stagflation (tăng trưởng chậm kèm suy thoái) lên kinh tế toàn cầu càng mạnh”.
Trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Israel-Hamas hoặc nếu lực lượng Houthi chuyển hướng tấn công sang các tàu dầu và tàu chở nguyên liệu quan trọng như ngũ cốc, quặng sắt, gỗ, hậu quả với kinh tế thế giới sẽ trở nên nghiêm trọng hơn.
Báo cáo của Ngân hàng Thế giới còn lưu ý rằng nếu căng thẳng leo thang, nguồn cung năng lượng có thể bị gián đoạn nghiêm trọng, gây tăng giá và lan tỏa hiệu ứng sang giá các hàng hóa khác. Các nhà kinh tế học của Capital Economics cũng nhấn mạnh rằng rủi ro lớn nhất đối với giá năng lượng đến từ căng thẳng quân sự, có thể ảnh hưởng đến người tiêu dùng.
Oxford Economics dự báo rằng lạm phát toàn cầu sẽ tiếp tục hạ nhiệt. Tuy nhiên, vẫn tồn tại rủi ro tăng giá. Giá vận chuyển bằng container hiện đang cao gấp đôi so với đầu tháng 12. Nếu tình trạng này kéo dài, lạm phát toàn cầu có thể tăng thêm 0,6%.
Tình hình trong vài tuần tới có thể trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là khi các tàu hàng đang gấp rút vận chuyển sản phẩm ra khỏi Trung Quốc trước kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Philip Damas – Giám đốc hãng tư vấn vận tải biển Drewry Supply Chain Advisors, đã nhận định trên CNN rằng “5 tuần trước Tết Nguyên đán sẽ là thời kỳ rất khó khăn với ngành vận tải”.
Ngành vận tải đang gặp khó khăn, đặc biệt sau khi kênh đào Panama nhiều tháng qua cũng chịu áp lực do thời tiết khô hạn. Carolina Klint, chuyên gia tại hãng tư vấn Marsh McLennan, cho biết: “Với các công ty phải chuyển hàng hóa trên khắp thế giới, tình hình hiện tại rất khó khăn. Kênh đào Panama không thể sử dụng, và kênh đào Suez cũng vậy”.
Các chuyên gia dự đoán rằng tình trạng khó khăn hiện tại có thể kéo dài thêm một khoảng thời gian đáng kể. Ngay cả nếu các cuộc tấn công ngừng lại ngay hôm nay, khiến cho phần lớn tàu thuyền có thể di chuyển qua Biển Đỏ, tác động ban đầu vẫn sẽ tiếp tục tồn tại. Matthew Burgess, Phó Giám đốc hãng logistics C.H. Robinson, nhận định rằng “việc gián đoạn và chậm trễ sẽ phải mất một thời gian dài nữa mới có thể được giải quyết”.
