::
Người Nhật vốn nổi tiếng “nghiện công việc”, điều đã góp phần quan trọng vào sự phục hồi và phát triển nhanh chóng của đất nước sau Thế chiến II. Tuy nhiên, hiện nay, chính phủ Nhật Bản đang tìm cách thay đổi thực trạng này bằng việc áp dụng chính sách “làm việc 4 ngày”.
Người lao động Nhật Bản thường tuân theo nguyên tắc nghiêm ngặt và chịu áp lực lớn phải hy sinh cho công việc. Họ hiếm khi nghỉ phép, trừ khi đồng nghiệp cũng nghỉ, thường là vào dịp Tết hoặc lễ Obon vào mùa hè, để tránh bị coi là thiếu trách nhiệm hoặc vô tâm. Kanako Ogino, Chủ tịch tập đoàn dịch vụ giải trí NS Group tại Tokyo, thừa nhận rằng “quan niệm ở Nhật Bản là bạn càng làm việc nhiều giờ, đặc biệt là làm thêm mà không cần trả lương, thì càng được đánh giá cao.”
Việc làm thêm giờ tại Nhật Bản là điều phổ biến. 85% doanh nghiệp cho biết nhân viên của họ được nghỉ hai ngày mỗi tuần, và các quy định pháp lý về giờ làm thêm đã được thương lượng với công đoàn, đồng thời được ghi rõ trong hợp đồng lao động.
Tuy nhiên, thực tế vẫn có nhiều người Nhật làm việc ngoài giờ mà không nhận được thù lao để hoàn thành nhiệm vụ. Một báo cáo gần đây của chính phủ về “karoshi” – thuật ngữ chỉ hiện tượng “chết do làm việc quá sức” – cho thấy mỗi năm có ít nhất 54 trường hợp như vậy xảy ra.
Tim Craig, tác giả cuốn “Cool Japan: Case Studies from Japan’s Cultural and Creative Industries”, nhận định rằng người lao động Nhật Bản nổi tiếng với sự nghiêm túc, tận tụy, và cần mẫn. Họ thường đề cao mối quan hệ với đồng nghiệp và phát triển mối gắn kết sâu sắc với công ty. “Công việc là một vấn đề rất quan trọng ở đây,” Craig chia sẻ. Ông từng giảng dạy tại Trường Kinh doanh Doshisha và hiện là Nhà sáng lập công ty biên tập và dịch thuật BlueSky Academic Services.
Vào năm 2021, Chính phủ Nhật Bản lần đầu tiên thể hiện sự ủng hộ đối với mô hình tuần làm việc ngắn hơn, sau khi nhận được sự đồng thuận từ các nhà lập pháp. Tuy nhiên, ý tưởng này vẫn chưa được áp dụng rộng rãi. Theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi, chỉ khoảng 8% các công ty tại Nhật Bản cho phép nhân viên nghỉ ít nhất ba ngày mỗi tuần, trong khi chỉ có 7% công ty thực hiện chế độ nghỉ một ngày theo quy định pháp luật.
Để thu hút sự tham gia nhiều hơn, đặc biệt từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chính phủ đã phát động chiến dịch “Hatarakikata Kaikaku”, hay còn gọi là “Cải cách Cách Thức Làm Việc”. Mục tiêu của chiến dịch là thúc đẩy giảm giờ làm việc, giới hạn làm thêm giờ, cải thiện chế độ nghỉ phép có lương và cung cấp các tùy chọn làm việc linh hoạt khác.
Bộ Lao động mới đây đã triển khai dịch vụ tư vấn miễn phí, hỗ trợ tài chính và quảng bá các câu chuyện thành công của chiến dịch nhằm thu hút sự chú ý. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, chỉ có ba công ty yêu cầu tư vấn. Tương tự, Panasonic Holdings đã mở tùy chọn làm việc 4 ngày mỗi tuần, nhưng chỉ có 150 trong số 63.000 nhân viên của tập đoàn chọn phương án này.
Chính phủ Nhật Bản coi việc thúc đẩy sự thay đổi trong tư duy về làm việc là rất quan trọng để duy trì lực lượng lao động khả thi, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm mạnh. Theo dự báo, nếu tình trạng hiện tại tiếp tục, dân số trong độ tuổi lao động sẽ giảm 40%, từ 74 triệu người hiện nay xuống còn 45 triệu người vào năm 2065. Một phần nguyên nhân của sự giảm sút này là do văn hóa làm việc quá tập trung và căng thẳng.
Những người ủng hộ mô hình nghỉ 3 ngày cho rằng nó giúp những người nuôi con và chăm sóc người lớn tuổi có thể sắp xếp cuộc sống tốt hơn. Akiko Yokohama, nhân viên của công ty công nghệ Spelldata tại Tokyo, hiện được nghỉ vào thứ Tư, cùng với thứ Bảy và Chủ nhật.
Nhờ vậy, cô có thời gian để làm tóc, hẹn hò hay mua sắm. “Rất khó khăn khi bạn không khỏe và phải làm việc liên tục trong năm ngày. Thời gian còn lại giúp bạn hồi phục hoặc đi khám bác sĩ. Về mặt cảm xúc, điều đó ít căng thẳng hơn,” Yokohama chia sẻ. Chồng cô, một môi giới bất động sản, cũng có ngày nghỉ vào thứ Tư nhưng làm việc vào cuối tuần. Nhờ vào lịch nghỉ này, gia đình Yokohama có thể tận hưởng những chuyến đi giữa tuần trong khi các con vẫn đến trường.
Ngược lại, những người phản đối việc áp dụng lịch làm việc 4 ngày một tuần cho rằng thực tế cho thấy, những cá nhân theo lịch trình này thường vẫn phải làm việc không ít hơn trước nhưng lại nhận lương thấp hơn.
Xu hướng làm việc 4 ngày một tuần có thể dần được chấp nhận. Khảo sát của công ty nghiên cứu và tư vấn Gallup (Mỹ) cho thấy mức độ gắn kết của nhân viên Nhật Bản đứng ở mức thấp nhất. Theo kết quả gần đây, chỉ có 6% người Nhật cảm thấy gắn bó với công việc của mình, trong khi mức trung bình toàn cầu là 23%.
Điều này có nghĩa là chỉ một tỷ lệ nhỏ người lao động ở Nhật Bản thực sự cảm thấy đam mê với công việc của mình. Mặc dù vậy, họ vẫn làm việc rất nhiều giờ. Nguyên nhân là việc thể hiện nhu cầu cá nhân thường không được coi trọng ở Nhật Bản, nơi mà sự hy sinh vì lợi ích chung được mong đợi. Kanako Ogino từ NS Group đã chỉ ra rằng sự ưu tiên cho lợi ích chung khiến nhiều người lao động tiếp tục làm việc chăm chỉ, dù không phải lúc nào họ cũng cảm thấy đam mê thực sự với công việc.
Để thực sự tăng cường sự gắn kết, công ty của bà Kanako Ogino cung cấp tới 30 lựa chọn lịch trình làm việc, bao gồm cả tuần làm việc 4 ngày và thời gian nghỉ dài hạn giữa các giai đoạn làm việc. Để đảm bảo mọi nhân viên tại NS Group đều cảm thấy công bằng khi chọn lịch trình làm việc, Ogino thực hiện khảo sát ý kiến từng nhân viên trong số 4.000 người hai lần mỗi năm về các ưu tiên và mong muốn làm việc của họ.
Gần đây, nhiều tên tuổi lớn như Fast Retailing, chủ sở hữu của Uniqlo, Theory, và J Brand; công ty dược phẩm Shionogi & Co.; cùng các công ty điện tử như Ricoh Co. và Hitachi đã bắt đầu triển khai tùy chọn tuần làm việc bốn ngày.
Xu hướng này đã thu hút sự chú ý đáng kể trong ngành tài chính, vốn nổi tiếng với lịch làm việc căng thẳng. Từ năm 2020, công ty môi giới SMBC Nikko Securities đã bắt đầu cho phép nhân viên làm việc 4 ngày mỗi tuần. Đồng thời, ngân hàng lớn Mizuho Financial Group cũng đã triển khai tùy chọn lịch làm việc chỉ 3 ngày mỗi tuần.
