::
Sau khi Starlink bị đóng băng tài khoản tại Brazil, tỷ phú Elon Musk buộc phải nhượng bộ và chấp hành lệnh cấm truy cập X tại quốc gia Nam Mỹ.
Khi Tòa án Tối cao Brazil ban hành lệnh cấm mạng xã hội X, Shirley Sampaio tỏ ra không mấy quan tâm, vì bà vốn ưa chuộng Instagram hơn.
“Nếu họ chặn Instagram hay WhatsApp thì tôi mới thấy tiếc. Chứ ở đây, chẳng mấy ai dùng X,” Shirley Sampaio, một nhân viên bán trang sức 56 tuổi, chia sẻ.
Với dân số 215 triệu người, Brazil là một trong những quốc gia tiên phong và nhiệt huyết nhất trong việc sử dụng mạng xã hội X, tiền thân là Twitter. Hơn 40 triệu người dân Brazil, chiếm gần 1/5 dân số, thường xuyên truy cập nền tảng này để tham gia các cuộc thảo luận đa chiều về đủ mọi lĩnh vực trong đời sống, từ chính trị, kinh tế đến văn hóa và giải trí, biến X trở thành một kênh giao tiếp quan trọng trong xã hội Brazil.
Twitter được cho là đã đóng vai trò quan trọng trong việc kích động làn sóng biểu tình lớn lan rộng khắp Brazil vào năm 2013, tạo đà cho sự trỗi dậy của chính trị gia cực hữu Jair Bolsonaro trên con đường nắm quyền.
Tuy nhiên, từ đó đến nay, tầm ảnh hưởng của X tại Brazil đã suy giảm đáng kể. Theo số liệu thống kê mới nhất, chỉ còn khoảng 22 triệu người Brazil sử dụng X. Các khảo sát cũng chỉ ra rằng người dân nước này ngày càng ưa chuộng các nền tảng khác như WhatsApp, Instagram, hay ứng dụng chia sẻ video Kwai của Trung Quốc, thay vì tiếp tục gắn bó với X.
Theo khảo sát năm 2022 của Viện Dân chủ và Dân chủ hóa Truyền thông ở Brazil, chỉ 3% người dân nước này coi Twitter là kênh ưa thích để theo dõi tin tức chính trị, một lĩnh vực mà nền tảng này từng thống trị. Kết quả này cho thấy sự suy giảm rõ rệt về sức ảnh hưởng của Twitter trong việc định hướng dư luận và thông tin chính trị tại Brazil.
Kể từ khi được tỷ phú Elon Musk mua lại vào năm 2022, mạng xã hội này đã phải đối mặt với nhiều tổn thất. Sau khi Musk tiếp quản và đổi tên thành X, hơn 2 triệu người dùng tại Brazil đã rời bỏ nền tảng, khiến sự sụt giảm người dùng càng thêm trầm trọng.
Cuộc xung đột tuần trước giữa X và Brazil càng làm xói mòn vị thế của nền tảng này tại quốc gia Nam Mỹ. Mâu thuẫn khởi nguồn từ tháng 4, khi thẩm phán Tòa án Tối cao Brazil, Alexandre de Moraes, ra lệnh chặn hàng chục tài khoản ủng hộ cựu tổng thống Jair Bolsonaro, những người tìm cách duy trì quyền lực sau thất bại trong cuộc bầu cử năm 2022.
Thẩm phán Alexandre de Moraes, một trong những nhân vật đấu tranh mạnh mẽ nhất chống lại thông tin sai lệch trên thế giới, nhận định rằng các tài khoản này đang lan truyền tin giả, gây nguy hại cho nền dân chủ. Ông đã yêu cầu Elon Musk bổ nhiệm một đại diện của công ty tại Brazil để thực thi lệnh này.
Musk từ chối tuân thủ, khiến thẩm phán Moraes phải ban hành lệnh chặn X cho đến khi nền tảng chấp hành các phán quyết của tòa, nộp phạt đầy đủ và chỉ định đại diện pháp lý mới tại Brazil.
Trả lời phán quyết, ông Musk từ chối tuân thủ và chia sẻ trên X rằng Brazil đang “bịt kín những nguồn thông tin uy tín hàng đầu”, đồng thời chỉ trích chính phủ nước này vì “quá sợ hãi trước việc người dân biết sự thật, đến mức sẵn sàng ngăn chặn mọi nỗ lực tìm hiểu”.
Một số người Brazil đã chỉ trích phán quyết của thẩm phán Moraes, nhưng phần lớn vẫn tiếp tục cuộc sống hàng ngày của họ vì hiện tại họ không còn sử dụng X nhiều nữa.
Trong khoảng 5-10 năm trước, Twitter được coi là trung tâm hoạt động chính trị và xã hội ở Brazil, nơi diễn ra nhiều cuộc thảo luận quan trọng. Tuy nhiên, theo Pedro Doria, nhà bình luận công nghệ của O Globo, nền tảng này đã mất đi sức hấp dẫn và tầm quan trọng như trước đây.
Quyết định đình chỉ X ở Brazil đã làm tổn hại nghiêm trọng khả năng cạnh tranh của công ty này với các nền tảng truyền thông xã hội khác. Sau lệnh cấm, hơn một triệu người Brazil đã nhanh chóng chuyển sang sử dụng Bluesky hoặc Threads.
Starlink, dịch vụ mạng thuộc sở hữu của Musk đang hoạt động tại Brazil, ban đầu cam kết cho phép người dùng tiếp tục truy cập X mặc dù Tòa án Tối cao đã ra lệnh cấm. Tỷ phú Musk liên tục công khai chỉ trích thẩm phán Moraes, thậm chí lên án ông như một tội phạm.
Tuy nhiên, cán cân cuộc chiến ngày càng nghiêng về phía thẩm phán Moraes. Tuần trước, ông đã ra lệnh đóng băng tài khoản của Starlink nhằm ép buộc công ty này phải thanh toán khoản tiền phạt hơn 3 triệu USD cho X, do hai công ty thuộc cùng một tập đoàn. Để phản ứng, Starlink đã nộp đơn kháng cáo.
Một ủy ban của Tòa án Tối cao Brazil đã nhất trí duy trì lệnh cấm vào ngày 2/9, làm suy yếu nỗ lực của Musk và những người ủng hộ ông.
Cùng ngày, Chủ tịch Anatel, cơ quan viễn thông Brazil, đã cảnh báo rằng giấy phép hoạt động của Starlink có thể bị hủy bỏ nếu công ty của Musk không chặn quyền truy cập vào X. Artur Coimbra, thành viên hội đồng quản trị Anatel, cho biết cơ quan này có thể tịch thu thiết bị từ 23 trạm mặt đất của Starlink nếu công ty không tuân thủ.
Một ngày sau, mặc dù lên án quyết liệt lệnh cấm là “hoàn toàn bất hợp pháp,” X đã phải nhượng bộ, thông báo rằng công ty sẽ tuân thủ yêu cầu của Brazil.
“Công ty tuyên bố: ‘Dù Starlink bị đối xử bất hợp pháp qua việc đóng băng tài sản, chúng tôi vẫn quyết định tuân thủ lệnh chặn quyền truy cập X tại Brazil. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo đuổi tất cả các con đường pháp lý, và nhiều người khác cũng cho rằng lệnh gần đây của thẩm phán Moraes vi phạm hiến pháp Brazil.'”
Một số chuyên gia pháp lý đã đặt câu hỏi về cơ sở pháp lý cho việc thẩm phán Moraes đóng băng tài khoản của Starlink, khi SpaceX, công ty mẹ của Starlink, không có liên quan đến X. Musk đã chỉ ra rằng hai công ty này có cơ cấu cổ đông hoàn toàn khác biệt.
Tuy nhiên, việc ông Musk quyết định tuân thủ lệnh cấm X đã mang lại sự nhẹ nhõm cho nhiều người ở Brazil đang phụ thuộc vào Starlink. Công ty phục vụ hơn 250.000 khách hàng tại Brazil, trong đó nhiều người sống ở các khu vực hẻo lánh, nơi truy cập Internet tốc độ cao rất hạn chế.
Trước khi Starlink xuất hiện, việc truy cập Internet ở nhiều khu vực thường phụ thuộc vào ăng-ten cố định, dẫn đến tốc độ chậm và sự không ổn định. Các thiết bị dễ lắp đặt và kết nối của Starlink đã khắc phục vấn đề này, mang lại kết nối mạng nhanh hơn cho nhiều cộng đồng.
Brazil với diện tích rộng lớn, bao gồm nhiều vùng nông thôn và rừng núi, đã tạo ra một thị trường hấp dẫn cho Starlink. Tuy nhiên, sự hiện diện của công ty vẫn chưa đạt được kỳ vọng của Musk và nhiều người. Kể từ khi bắt đầu hoạt động ở Brazil vào tháng 1/2022, Starlink mới chỉ chiếm khoảng 0,5% thị phần Internet của quốc gia này, thấp hơn nhiều so với các nhà cung cấp hàng đầu như Anatel.
“Cuộc xung đột giữa Musk và Moraes làm nổi bật cách các lãnh đạo công nghệ ngày càng trở nên quyền lực và khiêu khích. Brazil không phải là quốc gia duy nhất sẽ tìm kiếm trách nhiệm giải trình hoặc thiết lập các rào cản đối với các tập đoàn công nghệ,” Marietje Schaake, giám đốc chính sách quốc tế tại Trung tâm Chính sách Mạng của Đại học Stanford, nói.
(Theo Washington Post, The Guardian, và AP)
