Quyết định của Nhật Bản về việc dừng lãi suất âm có thể gây ra nguy cơ đóng cửa cho các doanh nghiệp “zoombie” sau thời kỳ chính sách tiền tệ siêu nới lỏng.
Các doanh nghiệp “zoombie”, hay còn được gọi là các công ty xác sống, đề cập đến những tổ chức kinh doanh đang tồn tại chỉ để đối phó với việc trả nợ mà không thể sinh lời hoặc phát triển bền vững. Số lượng các doanh nghiệp này đã tăng đáng kể sau đợt khủng hoảng Covid-19, do chính phủ đã cung cấp các gói kích thích tài chính lớn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Vào ngày 19/3, Nhật Bản đã quyết định chấm dứt chính sách lãi suất âm. Ngân hàng Trung ương của Nhật Bản (BOJ) đã duy trì mức lãi suất ổn định quanh mức 0%, và có khả năng sẽ thực hiện các đợt tăng lãi suất trong tương lai. Hành động này dự kiến sẽ gây áp lực lên các công ty “zombie” với chi phí vay tăng cao, có thể dẫn đến tình trạng phá sản và tăng tỷ lệ thất nghiệp. Tuy nhiên, theo đánh giá của các nhà phân tích, điều này không nhất thiết là một điều tiêu cực.
Koichi Fujishiro, một nhà kinh tế hàng đầu tại Viện Nghiên cứu Dai-ichi Life, đã chỉ ra rằng sự phá sản của các doanh nghiệp thua lỗ có thể thúc đẩy người lao động của họ tìm kiếm cơ hội mới trong các ngành đang phát triển. Điều này có thể “tạo động lực mới” cho nền kinh tế.
Theo khảo sát của Công ty Nghiên cứu tín dụng Teikoku Databank, số lượng công ty xác sống tại Nhật hiện đạt khoảng 251.000 doanh nghiệp, tăng trưởng 30% so với cùng kỳ năm trước. Đây cũng là mức cao nhất được ghi nhận kể từ năm 2011. Theo phân tích theo ngành, lĩnh vực bán lẻ chiếm tỷ lệ lớn nhất với gần 30% số lượng công ty “zoombie”. Tiếp theo là lĩnh vực vận tải và viễn thông, hơn 23%.
Ngày càng có nhiều doanh nghiệp ở Nhật Bản phải đối mặt với nguy cơ phá sản, khi họ phải chi trả các khoản vay theo chương trình cứu trợ đại dịch của chính phủ. Đồng thời, sự gia tăng của giá nguyên vật liệu và chi phí lao động cũng đóng góp vào tình hình khó khăn này.
Theo một công ty nghiên cứu tín dụng khác, Tokyo Shoko Research, số lượng doanh nghiệp phá sản trong năm 2023 đã tăng 35% so với năm trước, đạt 8.690 doanh nghiệp. Đây là mức tăng cao nhất từ năm 1992.
Năm 2013, Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) tiến hành một cuộc nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ để chấm dứt chuỗi ngày dài giảm phát tại Nhật Bản. Ba năm sau đó, họ đưa ra mức lãi suất ngắn hạn âm 0,1% và triển khai chương trình kiểm soát đường cong lợi suất. Theo chương trình này, lãi suất dài hạn được duy trì ở mức cực thấp.
Các biện pháp chính sách này đã giảm bớt gánh nặng trả lãi gần như không đáng kể. Đồng thời, chính phủ đã tạo điều kiện thuận lợi để tái cấp vốn cho các doanh nghiệp nhỏ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và triển khai các biện pháp kích thích kinh tế trong thời kỳ đại dịch Covid-19.
Osamu Naito, người lãnh đạo cuộc khảo sát về các công ty “zombie”, đã nhấn mạnh rằng tình trạng thiếu lao động hiện nay ở Nhật Bản có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bù đắp một số tác động tiêu cực nếu có tình trạng vỡ nợ tại các doanh nghiệp này xảy ra.
‘’Chúng tôi đang chứng kiến nhiều trường hợp công ty thuê nhân viên từ các đối thủ đã phá sản như một biện pháp để có đủ lao động”, ông nói.
Trong khi đó, các tổ chức tài chính và ngân hàng sẽ hưởng lợi từ việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) tăng lãi suất. Điều này có nghĩa là họ có thể tăng lợi nhuận bằng cách tăng lãi suất cho vay.
Sau quyết định tăng lãi suất của ngân hàng trung ương vào ngày 19/3, ba trong số những ngân hàng thương mại lớn nhất tại Nhật Bản, bao gồm MUFG Bank, Sumitomo Mitsui Banking và Mizuho Bank, đều đã thông báo kế hoạch tăng lãi suất cho các sản phẩm tiết kiệm.
Saisuke Sakai, một chuyên gia kinh tế hàng đầu tại Mizuho Research & Technologies, đã cho biết rằng quyết định của BOJ thay đổi chính sách đồng nghĩa với việc nền kinh tế đã phát triển mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, ông lưu ý rằng quyết định mới nhất của BOJ chỉ là “bước đầu tiên” trong chuỗi các biện pháp nhằm định hình lại chính sách tiền tệ, với dự báo về nhiều đợt tăng lãi suất sắp diễn ra.
Saisuke nhận định rằng, mặc dù tác động tổng thể đến các doanh nghiệp có thể bị hạn chế do sự thay đổi chính sách không quá cấp bách (tại thời điểm hiện tại), nhưng các doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ gặp khó khăn hơn. Thay vào đó, các công ty có thể đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế thông qua sự đổi mới công nghệ.
