::Sắc lệnh bảo vệ Qatar do ông Trump ký được cho là trái với khẩu hiệu “nước Mỹ trên hết” và có thể khiến Washington dính vào các cuộc xung đột điều mà Tổng thống từ lâu luôn muốn tránh.
Trong sắc lệnh hành pháp ban hành ngày 1/10, Tổng thống Trump tuyên bố rằng Mỹ sẽ coi bất kỳ hành động tấn công nào nhằm vào lãnh thổ, chủ quyền hay các cơ sở hạ tầng trọng yếu của Qatar là “mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh quốc gia Mỹ”.
Sắc lệnh cũng hàm ý rằng Mỹ có thể sử dụng biện pháp quân sự để bảo vệ Qatar. “Nếu xảy ra một cuộc tấn công, Mỹ sẽ áp dụng mọi biện pháp hợp pháp và phù hợp, bao gồm ngoại giao, kinh tế, và khi cần thiết cả quân sự, nhằm bảo vệ lợi ích của Mỹ và Qatar, đồng thời khôi phục hòa bình và ổn định”, trích nội dung sắc lệnh.
Các chuyên gia cho rằng đây là một động thái đáng chú ý, nhất là trong bối cảnh mối quan hệ giữa Tổng thống Trump và Qatar vốn chứa đựng nhiều tranh cãi.
Điều đáng chú ý đầu tiên là ngôn từ trong sắc lệnh hành pháp này mang nhiều nét tương đồng với cam kết an ninh mà Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) dành cho các nước thành viên. Dù không phải là thành viên NATO, Qatar đã được chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden công nhận là đồng minh lớn của Mỹ ngoài khối vào năm 2022.
Theo Điều 5 của Hiệp ước NATO, bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào một quốc gia thành viên đều được coi là hành động tấn công toàn khối, buộc NATO phải phối hợp đáp trả. Trước đây, Tổng thống Trump từng bày tỏ hoài nghi về cơ chế bảo đảm an ninh này và thậm chí gợi ý rằng Mỹ có thể không cần tuân thủ Điều 5.
Sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump tuy không cam kết sẽ đáp trả bằng biện pháp quân sự nếu Qatar bị tấn công, nhưng việc coi mọi hành động tấn công vào Qatar là mối đe dọa đối với Mỹ đã đưa quan hệ giữa hai nước lên một mức độ sâu sắc hơn.
Trên thực tế, sắc lệnh này không phải là một hiệp ước có tính ràng buộc pháp lý và cũng không cần sự phê chuẩn của Thượng viện. Về bản chất, đây chỉ là cam kết do Tổng thống Trump tự đưa ra trong phạm vi quyền hạn của mình, và các tổng thống kế nhiệm không có nghĩa vụ phải tuân thủ.
Sắc lệnh còn gây chú ý bởi Qatar vốn là đối tượng nghi ngờ của nhiều người Mỹ. Một cuộc khảo sát năm 2023 do Washington Post phối hợp với Đại học Maryland thực hiện cho thấy cả công chúng Mỹ nói chung lẫn cử tri thuộc đảng Cộng hòa đều có quan điểm tiêu cực về quốc gia này.
Trong nhiều năm qua, phe Cộng hòa liên tục bày tỏ lo ngại về các cáo buộc Qatar vi phạm nhân quyền và có quan hệ với những nhóm mà họ coi là khủng bố, bao gồm Anh em Hồi giáo và Hamas. Những quan ngại này càng trở nên nổi bật đầu năm nay, khi ông Trump nhận một chiếc máy bay trị giá 400 triệu USD từ Qatar để cải tạo thành chuyên cơ Không lực Một mới.
“Lúc đó, tôi sẽ không đi trên máy bay của Qatar,” Thượng nghị sĩ Cộng hòa Rick Scott phát biểu, “vì họ ủng hộ Hamas.”
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Shelley Moore cho biết: “Tôi sẽ kiểm tra xem có thiết bị nghe lén nào không, đó là điều tôi chắc chắn sẽ làm.”
Nhà hoạt động cánh hữu Laura Loomer lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ thỏa thuận này, cho rằng ông Trump nên ưu tiên việc liệt nhóm Anh em Hồi giáo vào danh sách khủng bố. Gần đây, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz còn ám chỉ rằng Qatar có thể âm thầm tài trợ cho phong trào cánh tả Antifa tại Mỹ.
Hồi tháng 9, Tổng thống Trump đã ký sắc lệnh coi Antifa là “tổ chức khủng bố nội địa” sau vụ ám sát nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, đồng thời yêu cầu tiến hành điều tra các hoạt động của phong trào này.
Chính Tổng thống Trump cũng từng tỏ ra nghi ngờ sâu sắc về Doha. “Qatar từ lâu đã là bên tài trợ khủng bố ở mức rất cao,” ông phát biểu vào năm 2017, đồng thời kêu gọi nước này “chấm dứt việc tài trợ” cho “các hệ tư tưởng cực đoan.”
Nhà sản xuất podcast Ben Shapiro, một trong những tiếng nói bảo thủ phản đối chiếc máy bay do Qatar tặng, từng nhận xét rằng hành động này chẳng khác gì chấp nhận “món quà từ những kẻ ủng hộ Hamas, Anh em Hồi giáo…”.
“Đó không phải là chính sách ‘Nước Mỹ trên hết’,” ông nhấn mạnh.
Nhận định này chỉ ra nghịch lý trong cam kết bảo vệ Qatar: việc đảm bảo an ninh cho một quốc gia từng bị chính ông Trump cáo buộc tài trợ khủng bố rõ ràng khó dung hòa với khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết” mà ông luôn đề cao.
Theo chuyên gia Aaron Blake của CNN, một vấn đề đáng lo ngại trong sắc lệnh bảo vệ Qatar là vị trí địa lý của nước này nằm trong khu vực có nguy cơ xung đột cao.
Trước đó, Israel từng không kích thủ đô Doha gần một tháng trước, nhắm vào các lãnh đạo Hamas, trong khi Iran cũng phóng tên lửa vào căn cứ Mỹ tại Qatar khoảng ba tháng trước. Thực tế này cho thấy Qatar thường xuyên bị kéo vào các diễn biến căng thẳng tại Trung Đông.
Vào năm 2017, Qatar rơi vào cuộc khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng nhất tại Trung Đông trong nhiều thập kỷ. Khi đó, một số quốc gia lớn trong khu vực đã cắt đứt quan hệ với Qatar, cáo buộc nước này “hỗ trợ khủng bố” và gây bất ổn rộng khắp khu vực.
Giới chuyên gia cho rằng Mỹ vẫn có cơ sở địa chính trị để duy trì mối quan hệ đồng minh chặt chẽ với Qatar, nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Washington trong khu vực. Sân bay Al-Udeid là trung tâm chỉ huy tiền phương của Bộ Tư lệnh Trung tâm (CENTCOM), phụ trách các hoạt động quân sự của Mỹ tại Trung Đông. Đồng thời, Doha cũng giữ vai trò quan trọng trong nỗ lực của Tổng thống Trump nhằm thúc đẩy thỏa thuận hòa bình tại Gaza.
Mặt khác, sắc lệnh này cũng làm dấy lên sự chú ý về mối liên hệ giữa gia đình Tổng thống Trump và Qatar. Vào tháng 4, tập đoàn Trump Organization công bố kế hoạch xây dựng một khu nghỉ dưỡng golf tại Qatar, dự án được hỗ trợ bởi một công ty có vốn được cấp từ quỹ tài sản quốc gia nước này.
Blake cho rằng sắc lệnh hành pháp liên quan Qatar đặt ra nghi vấn về việc lợi ích cá nhân tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến các quyết định chính thức của chính phủ. Ông cũng tự hỏi liệu việc Qatar từng trao cho Tổng thống những món quà đặc biệt có khiến ông cảm thấy cần đáp lại bằng một hành động tương tự hay không.
