Mỹ và Châu Âu duy trì mối quan hệ thương mại quan trọng hàng đầu thế giới, nhưng căng thẳng gia tăng khi cựu Tổng thống Trump nhiều lần đề xuất áp thuế nhập khẩu.
Ngày 3/2, các lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) họp tại Brussels để thảo luận về chi tiêu quốc phòng. Tuy nhiên, sự quan tâm lại dồn vào các điều chỉnh thuế quan mà Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa công bố đối với Canada, Mexico và Trung Quốc vào cuối tuần trước. Ông Trump cũng đề cập khả năng áp dụng biện pháp tương tự với EU. Sau đó, ông quyết định tạm hoãn áp thuế với Canada và Mexico trong một tháng, trong khi mức điều chỉnh thuế 10% đối với hàng nhập từ Trung Quốc vẫn có hiệu lực từ ngày 4/2.
Bắc Kinh phản ứng bằng việc thông báo điều chỉnh thuế suất, áp 15% lên than đá, khí hóa lỏng (LNG) và 10% đối với dầu thô, máy móc nông nghiệp cùng một số dòng ôtô nhập từ Mỹ, có hiệu lực từ ngày 10/2.
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc gia tăng, quan hệ kinh tế giữa Mỹ và EU cũng đứng trước nhiều thách thức. Tổng thống Trump cho rằng Mỹ chịu nhiều bất lợi trong giao thương với EU. “Điều đó chắc chắn sẽ xảy ra với Liên minh châu Âu”, ông đề cập đến kế hoạch điều chỉnh thuế quan sắp tới.
Giữ vai trò Chủ tịch luân phiên của EU, Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho rằng căng thẳng thương mại giữa Mỹ và EU vào thời điểm xuất hiện các thách thức từ Nga và sự gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc là một điều nghịch lý và đáng quan ngại.
Chủ tịch Hội đồng châu Âu, ông Donald Tusk, cho rằng những phát biểu gần đây của Tổng thống Trump đặt ra một thách thức đáng kể đối với sự đoàn kết của châu Âu, đặc biệt khi đây là lần đầu tiên khối này đối mặt với tình huống như vậy từ một đối tác quan trọng. Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải nỗ lực để tránh các căng thẳng thương mại không cần thiết, có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực cho cả hai bên.
Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, quan hệ thương mại và đầu tư giữa Mỹ và Liên minh châu Âu được đánh giá là quy mô lớn và có mức độ phức tạp cao. Dữ liệu từ Cục Thống kê Dân số Mỹ cho thấy, Mỹ hiện đang thâm hụt khoảng 214 tỷ USD trong cán cân thương mại hàng hóa với khu vực châu Âu.
Mỹ và châu Âu không chỉ là đối tác thương mại quan trọng mà còn có mối quan hệ đầu tư sâu rộng. Theo số liệu từ chính phủ Mỹ, mỗi bên chiếm hơn 60% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của nhau, cao hơn bất kỳ quan hệ đầu tư song phương nào khác. Năm 2022, doanh thu của các doanh nghiệp Mỹ tại châu Âu đạt hơn 3.800 tỷ USD, cao gấp hơn bốn lần tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ Mỹ xuất khẩu sang EU. Các doanh nghiệp châu Âu tại Mỹ cũng có quy mô đầu tư và hoạt động kinh doanh tương đương.
Phát biểu ngày 2/2, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đề cập đến thặng dư thương mại của châu Âu với Mỹ, cho rằng khu vực này chưa mở rộng đáng kể thị trường đối với một số mặt hàng xuất khẩu của Mỹ như ô tô và nông sản. Ông bày tỏ quan ngại về sự mất cân đối trong thương mại song phương giữa hai bên.
Áp lực từ phía cựu Tổng thống Donald Trump xuất hiện trong bối cảnh châu Âu đang đối mặt với nhiều thách thức. Năm ngoái, nền kinh tế EU chỉ tăng trưởng 0,8%, thấp hơn so với mức 2,8% của Mỹ. Bên cạnh đó, lãnh đạo một số quốc gia lớn như Đức và Pháp cũng đang xử lý những vấn đề chính trị trong nước.
Trước khả năng Mỹ áp dụng các biện pháp thuế quan, các quan chức EU vốn ủng hộ tự do thương mại đã dành nhiều tháng để xây dựng các phương án ứng phó. Họ ưu tiên đối thoại và gia tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ nhằm giảm căng thẳng, nhưng đồng thời cũng chuẩn bị sẵn các phương án đối phó nếu cần thiết.
EU từng đề xuất khả năng tăng cường nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) từ Mỹ, nhưng đến nay vẫn chưa có phản hồi chính thức. Một số quan chức cũng xem xét việc mua thêm trang thiết bị quân sự, do thặng dư thương mại hàng hóa kéo dài và mức chi tiêu quốc phòng tương đối thấp của EU từng là vấn đề gây tranh cãi dưới thời chính quyền Trump.
Phần lớn các quốc gia châu Âu trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vẫn chưa đạt được mục tiêu chi tiêu quốc phòng theo cam kết của liên minh. Trong thời gian gần đây, nhiều nước đã tăng ngân sách quốc phòng nhằm đáp ứng các yêu cầu từ phía Mỹ cũng như ứng phó với diễn biến xung đột tại Ukraine.
Sau khi các quốc gia châu Âu trong NATO đạt mục tiêu chi 2% GDP cho quốc phòng vào năm ngoái và bắt đầu thảo luận về việc nâng mức này lên 3%, cựu Tổng thống Donald Trump gần đây đề xuất con số 5%. Đây là mức mà chỉ có rất ít quốc gia EU có thể đáp ứng.
Việc ông Trump có sẵn sàng đàm phán hay không vẫn là câu hỏi được nhiều nước châu Âu quan tâm. “Chúng tôi đã có sự chuẩn bị”, Thủ tướng Phần Lan Petteri Orpo cho biết nhưng không đi vào chi tiết về các biện pháp cụ thể. “Tôi sẽ không khơi mào căng thẳng. Tôi mong muốn đối thoại”, ông nói.
Theo Wall Street Journal, trong trường hợp cần phản ứng quyết liệt hơn, EU có thể xem xét áp thuế đối với các mặt hàng xuất khẩu từ những bang có ảnh hưởng quan trọng về chính trị đối với đảng Cộng hòa. Cách tiếp cận này tương tự biện pháp thuế quan trả đũa mà Canada đã đề cập trong thời gian gần đây, cũng như phản ứng của EU trước chính sách thuế thép và nhôm của Mỹ trong nhiệm kỳ trước của ông Trump.
Bên cạnh đó, các quan chức châu Âu đã tích cực trao đổi với Canada trong những ngày qua. Ngày 2/2, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã có cuộc thảo luận với Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa về các biện pháp hợp tác nhằm ứng phó với những áp lực thương mại từ Mỹ.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho rằng quan hệ giữa EU và Mỹ là nền tảng quan trọng góp phần duy trì hòa bình, an ninh và thịnh vượng. Bà cũng cho rằng những thách thức mới đang dần xuất hiện, tình hình ngày càng phức tạp, và EU cần sẵn sàng bảo vệ lợi ích của mình.
“Nếu EU phải đối mặt với các biện pháp bất công hoặc thiếu hợp lý, khối sẽ có phản ứng thích hợp,” bà khẳng định.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng cho rằng nếu xảy ra căng thẳng thương mại, châu Âu cần khẳng định vị thế và có những biện pháp đáp ứng phù hợp.
Kaja Kallas, phụ trách chính sách đối ngoại của EU, lưu ý rằng không bên nào thực sự có lợi trong các cuộc xung đột thương mại. “Nếu Mỹ áp đặt các biện pháp thương mại đối với châu Âu, bên hưởng lợi sẽ là Trung Quốc,” bà nói.
Bên cạnh đó, châu Âu cũng giữ vững lập trường trước đề xuất của cựu Tổng thống Donald Trump về việc mua lại Greenland. Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen cho biết bà nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các đối tác EU trong việc bảo vệ nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia. Bà khẳng định Greenland là một phần lãnh thổ của Đan Mạch và không có kế hoạch chuyển nhượng.
Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa khẳng định EU luôn giữ vững lập trường trong việc bảo vệ chủ quyền, từ việc ủng hộ Ukraine đến các vấn đề liên quan đến Greenland. Ông nói khối sẽ bảo vệ những nguyên tắc này, đặc biệt khi toàn vẹn lãnh thổ của một quốc gia thành viên EU bị đe dọa.
Thủ tướng Đan Mạch ủng hộ việc tăng chi tiêu quốc phòng của các nước NATO lên trên 2% GDP và nhấn mạnh sự cần thiết của hợp tác với các đồng minh. Bà cho rằng nếu Mỹ áp đặt thuế quan nghiêm ngặt đối với EU, khối cần có phản ứng thống nhất và phù hợp.