Ông Trump có thể tạo động lực để thúc đẩy việc sớm kết thúc các xung đột ở Ukraine và Trung Đông, đồng thời có khả năng khiến cạnh tranh giữa các cường quốc gia tăng trong năm 2025.
Năm 2024 là một năm đầy biến động trên bản đồ địa chính trị thế giới, với các cuộc xung đột liên tiếp diễn ra tại Trung Đông, chiến sự Nga – Ukraine leo thang với nhiều diễn biến phức tạp, cùng sự kiện ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ lần thứ hai. Những tuyên bố cứng rắn của ông Trump đã thu hút sự chú ý khi nhắm vào cả đồng minh lẫn đối thủ của Mỹ.
Giới chuyên gia cho rằng sự trở lại của ông Trump sẽ là một yếu tố quan trọng định hình cục diện thế giới năm 2025. Sau lễ nhậm chức vào ngày 20/1, ông sẽ có đủ quyền hạn để thực hiện các chính sách đã cam kết trong chiến dịch tranh cử, đồng thời tiếp nối các kế hoạch dang dở từ nhiệm kỳ trước. Dự kiến, sự cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc sẽ tiếp tục nóng lên trong năm tới.
“Theo Leslie Vinjamuri, giám đốc Chương trình Mỹ và châu Mỹ tại viện nghiên cứu Chatham House, Anh, trọng tâm chính trong nhiệm kỳ mới của ông Trump sẽ là định hình quan hệ địa chính trị của Mỹ với hai đối thủ cạnh tranh chiến lược hàng đầu: Nga và Trung Quốc.”
Mối quan hệ cá nhân giữa ông Trump và Tổng thống Vladimir Putin thu hút nhiều sự chú ý, bởi yếu tố này có thể ảnh hưởng sâu sắc đến lập trường của Mỹ đối với cuộc xung đột tại Ukraine.
Ông Trump từng cam kết sẽ nhanh chóng chấm dứt chiến sự ở Ukraine sau khi nhậm chức, đồng thời nhiều lần tỏ thái độ không hài lòng với mức viện trợ mà Washington dành cho Kiev. Điều này làm dấy lên lo ngại từ phía Ukraine và các đồng minh châu Âu rằng ông có thể gây áp lực để Ukraine nhượng bộ trước Nga, nhằm đạt được một thỏa thuận ngừng bắn trong thời gian ngắn.
Vinjamuri cho rằng cựu Tổng thống Trump có thể sẽ hướng Ukraine tới việc đàm phán một thỏa thuận nhượng bộ lãnh thổ để đổi lấy hòa bình với Nga. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định rằng bản chất của quá trình đàm phán là nhằm đạt được lợi ích tối đa cho mỗi bên, nên khả năng Ukraine chấp nhận các điều khoản bất lợi là rất thấp. Điều này càng khó xảy ra khi các điều kiện đề xuất có thể làm tổn hại đến chủ quyền và sự hỗ trợ quốc tế mà Ukraine đang nhận được.
Về phía Nga, Tổng thống Putin dường như không chịu sức ép phải sớm đạt thỏa thuận ngừng bắn. Khi các lực lượng Nga vẫn duy trì được ưu thế trên chiến trường, Kremlin có động lực để tiếp tục chiến dịch quân sự. Hiện nay, Nga đang gia tăng sức ép đối với các đơn vị Ukraine tại khu vực biên giới gần tỉnh Kursk, đồng thời đặt mục tiêu đẩy lùi hoàn toàn lực lượng này ra khỏi khu vực trong năm tới nhằm củng cố kiểm soát chiến lược.
Michael Froman, chuyên gia thuộc tổ chức Hội đồng Đối ngoại (CFR) ở New York, cho rằng bất chấp những nỗ lực thúc đẩy hòa bình từ phía cựu Tổng thống Trump, xung đột tại Ukraine nhiều khả năng sẽ chưa thể kết thúc trong tương lai gần. Thậm chí, tình hình có thể diễn biến phức tạp hơn trong những tháng đầu năm 2025. Theo ông, chỉ khi một trong hai bên chịu tổn thất nghiêm trọng và mất đi khả năng duy trì động lực chiến tranh, cơ hội đạt được lệnh ngừng bắn mới trở nên rõ ràng hơn.
Ngoài ra, những diễn biến căng thẳng gần đây cũng làm gia tăng nguy cơ leo thang xung đột. Tình báo Ukraine bị cáo buộc có liên quan đến vụ ám sát Tư lệnh Lực lượng Phòng hóa Nga tại Moskva, trong khi Tổng thống Putin đã đưa ra cảnh báo về việc sử dụng tên lửa Oreshnik để tấn công vào các “trung tâm ra quyết định” tại Kiev. Những động thái này không chỉ làm gia tăng mức độ căng thẳng mà còn có thể khiến tình hình chiến sự trở nên khó kiểm soát hơn.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden vừa công bố gói viện trợ trị giá gần 6 tỷ USD, bao gồm hỗ trợ quân sự và tài chính dành cho Ukraine, vào những ngày cuối nhiệm kỳ. Những nguồn lực này được kỳ vọng sẽ giúp Kiev củng cố khả năng phòng thủ, đồng thời tạo điều kiện để duy trì sức chống trả trước áp lực ngày càng lớn từ Nga.
Trong bối cảnh xung đột kéo dài, cả hai bên dường như đều tập trung vào việc củng cố lợi thế trên chiến trường. Điều này không chỉ nhằm tăng cường sức mạnh hiện tại mà còn tạo ra đòn bẩy chiến lược, từ đó cải thiện vị thế của họ trong các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng trong tương lai.
Một số chuyên gia dự báo năm 2025 có thể mang đến nhiều thách thức đáng kể cho Ukraine và các quốc gia đồng minh. Trong trường hợp cựu Tổng thống Trump lựa chọn giảm hoặc ngừng các gói viện trợ cho Ukraine, các nước châu Âu có thể đối mặt với áp lực lớn trong việc tìm kiếm giải pháp thay thế để bù đắp sự thiếu hụt về hỗ trợ tài chính và vũ khí từ phía Mỹ.
James Nixey, giám đốc Chương trình Nga và Á-Âu tại Chatham House, nhận định rằng ngoài một số quốc gia gần tiền tuyến, không có lãnh đạo phương Tây nào công khai cam kết hỗ trợ Ukraine đến khi đạt chiến thắng hoàn toàn. Ông cũng dự đoán rằng trong năm 2025, quan điểm cho rằng Ukraine khó có khả năng giành thắng lợi trước Nga có thể ngày càng được chia sẻ rộng rãi trong giới lãnh đạo phương Tây.
Các nhà quan sát đã nhiều lần cảnh báo rằng sự kéo dài của cuộc chiến có thể khiến các nước đồng minh trở nên mệt mỏi, đặc biệt khi áp lực chính trị trong nước gia tăng. Điều này có thể dẫn đến việc một số quốc gia suy giảm mức độ ủng hộ và viện trợ cho Ukraine. Nếu nguồn lực của châu Âu dần cạn kiệt, Ukraine có nguy cơ đối mặt với những thách thức nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến thất bại trước Nga.
Xung đột ở Trung Đông được xem là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của cựu Tổng thống Trump nếu ông quay trở lại nắm quyền. Theo Sanam Vakil, giám đốc Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Chatham House, chính quyền mới ở Mỹ có thể xây dựng chiến lược khu vực dựa trên hai mục tiêu chính: đảm bảo an ninh cho Israel và kiềm chế ảnh hưởng của Iran.
Ông Trump, vốn nổi tiếng với lập trường ủng hộ mạnh mẽ Israel, được kỳ vọng sẽ tiếp tục ưu tiên đáp ứng các nhu cầu an ninh của quốc gia này. Dù vậy, ông cũng có thể kêu gọi Thủ tướng Benjamin Netanyahu xem xét giảm quy mô các hoạt động quân sự tại Gaza và Lebanon, nhằm hạ nhiệt căng thẳng và góp phần duy trì ổn định khu vực.
Sanam Vakil dự đoán rằng cách tiếp cận này khó có thể giải quyết được vấn đề quyền tự quyết của người Palestine, nhưng nhiều khả năng sẽ dẫn đến một lệnh ngừng bắn với các điều khoản có lợi cho Israel.
Ngoài ra, Tổng thống đắc cử Mỹ đã bày tỏ ý định khôi phục các biện pháp trừng phạt mà ông từng áp đặt lên Iran vào năm 2018, sau khi rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân. Các chuyên gia nhận định rằng mục tiêu của ông Trump là gia tăng áp lực lên Tehran, nhằm thúc đẩy nước này quay trở lại đàm phán về chương trình hạt nhân, đồng thời chấm dứt việc chuyển giao vũ khí cho Nga.
Nhà phân tích Michael Froman cho rằng trong bối cảnh khủng hoảng hiện nay, Tehran có khả năng sẽ tránh thực hiện các hành động gây căng thẳng và có thể cân nhắc mở lại đàm phán với chính quyền ông Trump. Dù vậy, Froman cũng nhận định rằng Iran có thể tiếp tục nỗ lực phát triển khả năng răn đe hạt nhân như một biện pháp nhằm bảo vệ an ninh quốc gia.
Giới chức Iran gần đây tuyên bố rằng nước này đã đạt được năng lực cần thiết để chế tạo vũ khí hạt nhân. Họ cũng gợi ý rằng có thể sẽ xem xét lại cam kết kéo dài hai thập kỷ của Lãnh tụ Tối cao Ali Khamenei về việc không sở hữu các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Gregory Brew, chuyên gia cao cấp về Iran và năng lượng tại công ty tư vấn Eurasia Group, cho rằng nếu khả năng đối phó với Israel suy giảm, Iran có thể sẽ phải phát triển các biện pháp răn đe mới, đồng thời đẩy nhanh và mở rộng chương trình hạt nhân của mình.
Về phía Trung Quốc, chính sách của ông Trump được dự báo sẽ có những ảnh hưởng đáng kể đến tình hình quốc tế trong năm 2025, khi cạnh tranh chiến lược giữa hai cường quốc lớn tiếp tục gia tăng. Một vấn đề lớn được đặt ra là liệu ông Trump sẽ thực hiện lời hứa áp mức thuế 60% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, hay sử dụng điều này như một công cụ đàm phán để đạt được lợi ích tối ưu cho Mỹ trong các thỏa thuận với Bắc Kinh.
Chuyên gia Vinjamuri cho rằng ông Trump có thể gia tăng áp lực lên Trung Quốc thông qua các lời đe dọa áp thuế, dẫn đến khả năng Bắc Kinh sẽ đáp trả một cách quyết liệt trong khuôn khổ “ăn miếng trả miếng.” Sau đó, chính quyền Trump có thể chủ động đưa ra đề xuất một thỏa thuận tạm hoãn áp thuế, đổi lại Trung Quốc sẽ phải gây áp lực để Nga sớm chấm dứt xung đột tại Ukraine.
“Thỏa thuận như vậy có thể mang lại sự ổn định nhất định trong quan hệ Trung – Mỹ, nhưng với tình hình địa chính trị hiện tại, bất kỳ sự ổn định nào cũng khó duy trì lâu dài. Nếu theo đuổi chiến lược này, ông Trump có thể đối mặt với những rào cản từ các vấn đề chính sách nội bộ và sự phản đối ngay trong nội bộ đảng Cộng hòa,” Vinjamuri phân tích.
Cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đều duy trì quan điểm cứng rắn đối với Trung Quốc, tạo ra một điểm đồng thuận hiếm hoi giữa bối cảnh chia rẽ sâu sắc kéo dài nhiều năm qua trong chính trường Mỹ.

Theo giới quan sát, sự trở lại của ông Trump và các chính sách đối với Trung Quốc từ chính quyền mới có thể tác động đáng kể đến những khu vực nhạy cảm ở châu Á, bao gồm Biển Đông, Đài Loan và Triều Tiên, làm thay đổi cục diện chiến lược tại khu vực.
Trong bối cảnh Hàn Quốc rơi vào hỗn loạn do cuộc khủng hoảng chính trị sau lệnh thiết quân luật, quan hệ giữa Mỹ và một trong những đồng minh quan trọng tại châu Á đang đứng trước nguy cơ trở nên bất ổn, theo đánh giá của các chuyên gia phân tích.
Maleeha Lodhi, cựu đại sứ Pakistan tại Mỹ, Anh và Liên Hợp Quốc, dự đoán rằng năm nay thế giới sẽ đối mặt với nhiều căng thẳng địa chính trị và thách thức kinh tế. Bà nhận định đây sẽ là phép thử cho khả năng hợp tác giữa các quốc gia và cộng đồng quốc tế trong việc tìm kiếm giải pháp đối phó với các vấn đề chung.
Sự trở lại của ông Trump được cho là có thể làm giảm hiệu quả hợp tác giữa các quốc gia và tổ chức quốc tế trong việc đối phó với các thách thức chung, đồng thời tạo ra một khoảng trống đáng kể trong vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ.
Theo Ian Bremmer, chủ tịch Eurasia Group, tổ chức tư vấn hàng đầu về rủi ro địa chính trị, chính quyền của ông Trump đã thể hiện rõ quan điểm không còn muốn đóng vai trò dẫn dắt thế giới. “Đội ngũ của ông Trump sẽ ưu tiên các chính sách mang lại lợi ích trực tiếp cho Mỹ và không ngần ngại áp thuế đối với bất kỳ quốc gia nào, cho đến khi các yêu cầu của họ được đáp ứng,” ông Bremmer cho biết.