::
Mặc dù căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã phần nào hạ nhiệt, giới đầu tư vẫn lo ngại kịch bản quen thuộc có thể lặp lại: các cuộc đàm phán mở đầu đầy kỳ vọng nhưng sau đó lại vấp phải nhiều trở ngại.
Ngày 30/10, bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có cuộc hội đàm kéo dài hai giờ với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Sau cuộc gặp, ông Trump cho biết hai bên đã thống nhất thỏa thuận về việc giảm thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc. Đáp lại, Bắc Kinh đồng ý nối lại việc mua đậu nành từ Mỹ, tiếp tục xuất khẩu đất hiếm và tăng cường kiểm soát hoạt động buôn bán fentanyl.
Bộ Thương mại Trung Quốc sau đó cho biết hai bên đã đạt được đồng thuận trên nhiều phương diện, từ kiểm soát fentanyl, nhập khẩu nông sản cho đến hoạt động điều tra doanh nghiệp. Bắc Kinh cũng thông báo sẽ lùi thời hạn áp dụng quy định kiểm soát xuất khẩu đất hiếm thêm một năm, tạm thời ngừng một số biện pháp đáp trả Mỹ và cam kết giải quyết ổn thỏa các vấn đề liên quan đến TikTok.
Tuy nhiên, thị trường tài chính phản ứng đầy biến động sau cuộc gặp, khi giới đầu tư nỗ lực phân tích các thông tin ban đầu và chờ đợi thêm chi tiết cụ thể. Chỉ số Shanghai Composite của Trung Quốc có lúc chạm mức cao nhất kể từ năm 2015 nhưng kết phiên giảm gần 0,8%. Tại Hong Kong, chỉ số Hang Seng giảm 0,2%, trong khi tỷ giá nhân dân tệ trên thị trường quốc tế cũng rời khỏi đỉnh một năm so với đồng USD.
Chỉ số CSI Rare Earth theo dõi nhóm doanh nghiệp liên quan đến đất hiếm tăng hơn 2% sau cuộc hội đàm. Trong khi đó, cổ phiếu các ngành rượu và ngân hàng tại Trung Quốc thu hẹp đà tăng, còn chỉ số CSI AI, phản ánh diễn biến của nhóm doanh nghiệp trí tuệ nhân tạo, giảm gần 2%.
Giới đầu tư hiện giữ tâm thế lạc quan nhưng vẫn thận trọng trước những tín hiệu hạ nhiệt trong căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Họ tiếp tục duy trì chiến lược phòng thủ, lo ngại kịch bản quen thuộc có thể tái diễn – khi các thỏa thuận thực tế không đáp ứng được kỳ vọng ban đầu. Trong quá khứ, nhiều vòng đàm phán thương mại từng khởi đầu đầy triển vọng nhưng sau đó lại vướng phải không ít trở ngại.
“Thị trường phản ứng khá dè dặt, khác hẳn với sự phấn khích mà ông Trump thể hiện khi mô tả cuộc gặp với ông Tập đạt ‘12 điểm trên thang 10’,” bà Besa Deda, kinh tế trưởng tại công ty tư vấn William Buck, nhận xét. Bà cho biết thêm, “nhiều vấn đề mang tính cấu trúc vẫn chưa được giải quyết, điều này có thể khiến nhà đầu tư tiếp tục thận trọng và làm giảm bớt sự lạc quan quanh thỏa thuận đình chiến.”
Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn leo thang trở lại sau nửa năm tạm lắng. Ngày 9/10, Trung Quốc thông báo sẽ tiếp tục siết chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm lần thứ hai trong năm nhóm vật liệu then chốt đối với nhiều lĩnh vực sản xuất, từ điện tử tiêu dùng cho tới công nghiệp quốc phòng.
Đáp lại, ông Trump tuyên bố áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ ngày 1/11. Ngoài thuế quan, căng thẳng giữa hai bên còn lan sang các vấn đề khác như việc đưa doanh nghiệp vào danh sách đen, áp phí tại cảng và hạn chế mua đậu nành.
Căng thẳng leo thang trong bối cảnh thị trường chứng khoán Trung Quốc tăng trưởng mạnh từ đầu năm, khiến cuộc gặp giữa hai bên càng được quan tâm. Chỉ số Shanghai Composite đã tăng gần 20% tính từ đầu năm, còn Hang Seng Index cũng tăng hơn 30%, thuộc nhóm thị trường có diễn biến tích cực nhất thế giới.
“Cuộc gặp và những tín hiệu hạ nhiệt giữa hai bên đã góp phần xua tan một yếu tố bất ổn lớn khi năm 2025 sắp khép lại,” bà Lynn Song, Kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc của ING, nhận định.
Giới phân tích đánh giá cuộc gặp ngày 30/10 chủ yếu nhằm khôi phục bầu không khí đối thoại và mở rộng một số kênh hợp tác thương mại để tăng cường niềm tin, hơn là tạo ra thay đổi mang tính bước ngoặt trong quan hệ địa chính trị. “Rất khó xem đây là tín hiệu tích cực cho các tài sản rủi ro. Nhà đầu tư cổ phiếu đã nhiều lần chứng kiến kịch bản tương tự phát biểu thì đầy lạc quan, nhưng hành động thực tế lại rất ít,” bà Charu Chanana, chiến lược gia trưởng tại Saxo (Singapore), nhận xét.
Bà Chanana cho rằng các tuyên bố sau cuộc gặp vẫn còn nhiều điểm bỏ ngỏ. Trung Quốc chưa đưa ra khung thời gian cụ thể cho việc nối lại xuất khẩu đất hiếm, trong khi đậu nành khó được xem là một thắng lợi thực sự cho Mỹ nếu các nhà máy ép dầu của Trung Quốc không có nhu cầu nhập khẩu. Ngoài ra, cả hai bên cũng không nhắc đến vấn đề liên quan đến dòng chip Blackwell của Nvidia trong cuộc thảo luận.
Việc cắt giảm thuế chỉ ở mức hạn chế khó có thể giúp các nhà sản xuất và xuất khẩu Trung Quốc đang chịu lỗ phục hồi, đồng thời cũng không đủ để kích thích tiêu dùng nội địa. “Nhìn tổng thể, những gì diễn ra hôm nay giống một bước tạm dừng mang tính chiến thuật hơn là một đột phá chiến lược thực sự,” ông Tareck Horchani, Trưởng bộ phận môi giới tại Maybank Securities, nhận xét.
Thực tế cho thấy mọi thỏa thuận giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đều khó duy trì lâu dài, và ngay cả thỏa thuận giảm thuế năm nay cũng đã nhiều lần bị lung lay.
Văn bản đáng chú ý gần nhất mà hai bên ký kết là “Thỏa thuận Thương mại Giai đoạn Một” năm 2020. Tuy nhiên, gần đây Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ đã mở cuộc điều tra với lý do Trung Quốc “có dấu hiệu không tuân thủ” các cam kết trong thỏa thuận này. Giới phân tích nhận định đây là dấu hiệu không mấy lạc quan cho triển vọng đạt được một thỏa thuận toàn diện giải quyết các vấn đề phức tạp nhất giữa Washington và Bắc Kinh.
