::
Thâm hụt thương mại lớn của Mỹ với Trung Quốc cùng với việc hai bên khó đạt được đồng thuận về các vấn đề chiến lược có thể khiến quá trình đàm phán kéo dài và khó mang lại kết quả như kỳ vọng.
Giới chức Mỹ và Trung Quốc dự kiến sẽ gặp nhau tại Geneva (Thụy Sĩ) vào ngày 10/5 để thảo luận về các vấn đề thương mại. Nhiều người kỳ vọng tâm lý tích cực từ thỏa thuận thương mại Mỹ – Anh công bố hôm 9/5 sẽ tiếp tục lan rộng, song chưa có gì đảm bảo điều đó sẽ xảy ra.
“Tôi không đặt kỳ vọng quá cao, bởi mức thuế hiện tại rất lớn và căng thẳng vẫn đang leo thang. Việc áp thuế thì dễ, nhưng để gỡ bỏ lại phức tạp hơn nhiều”, bà Wendy Cutler Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội châu Á (ASPI) chia sẻ với CNN.
Tổng thống Donald Trump từ lâu chỉ trích tình trạng thâm hụt thương mại, cho rằng điều này cho thấy Mỹ đang bị “lợi dụng” và không được đối xử công bằng.
Hiện tại, ông đã áp mức thuế nhập khẩu bổ sung 145% đối với toàn bộ hàng hóa từ Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh đáp trả bằng mức thuế 125% với hàng hóa Mỹ. Căng thẳng leo thang giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới được dự báo sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng, với các dấu hiệu suy yếu đã xuất hiện ở nhiều lĩnh vực như sản xuất, tiêu dùng và tăng trưởng GDP.
Do đó, giới đầu tư, doanh nghiệp và người tiêu dùng tại cả hai quốc gia đều mong muốn căng thẳng được hạ nhiệt. Họ đặt kỳ vọng rằng cuộc gặp hôm nay có thể mở ra tín hiệu tích cực. Đây cũng là lần đầu tiên các quan chức cấp cao Mỹ – Trung tổ chức đối thoại chính thức kể từ khi ông Trump bước vào nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.
Bà Cutler cho rằng trong cuộc gặp, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Đại diện Thương mại Jamieson Greer sẽ nhấn mạnh thỏa thuận vừa ký với Anh để chứng minh “chính sách của Mỹ đang phát huy hiệu quả” và rằng “nhiều quốc gia khác cũng quan ngại về Trung Quốc”.
Tuy nhiên, thỏa thuận với Anh có quy mô tương đối nhỏ và được đạt được một cách khá dễ dàng.
Anh gần như không còn nhiều dư địa để đàm phán giảm thuế thêm, bởi nước này vốn chỉ chịu mức thuế 10% – ngưỡng mà chính quyền Trump khẳng định là rất thấp và chỉ áp dụng với những quốc gia có quan hệ thương mại cân bằng với Mỹ. Thậm chí, năm ngoái, Mỹ còn ghi nhận thặng dư thương mại 12 tỷ USD với Anh.
Do đó, trong thỏa thuận vừa đạt được, mức thuế 10% được giữ nguyên. Một số dòng xe hơi Anh xuất khẩu sang Mỹ cùng với thép đã được điều chỉnh giảm thuế. Chính quyền Trump cũng có dấu hiệu để ngỏ khả năng cấp thêm các miễn trừ khác trong thời gian tới.
“Đây là mối quan hệ thương mại gần như cân bằng, trong khi trường hợp của Trung Quốc lại hoàn toàn khác,” bà Cutler phát biểu trên CNN.
Số liệu từ Hải quan Trung Quốc cho thấy tổng kim ngạch thương mại giữa hai nước trong năm 2024 đạt 4.898 tỷ nhân dân tệ (tương đương 668 tỷ USD). Tuy nhiên, Mỹ chịu mức thâm hụt lớn, lên tới 361 tỷ USD trong quan hệ thương mại với Trung Quốc.
Hầu như không ai kỳ vọng vòng đàm phán đầu tiên này sẽ đưa mức thuế Mỹ – Trung trở lại như trước nhiệm kỳ hai của ông Trump. Trong cuộc phỏng vấn với Fox News, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cũng thừa nhận: “Tôi cho rằng trọng tâm các cuộc trao đổi cuối tuần này là làm dịu căng thẳng, chứ không phải để đạt một thỏa thuận thương mại toàn diện.”
Thời gian gần đây, cả Washington và Bắc Kinh đều có động thái nhằm hạn chế tác động tiêu cực từ thuế quan. Mỹ đã tạm thời miễn trừ thuế trả đũa đối với một số thiết bị điện tử, máy tính và nới lỏng thuế đối với ôtô. Về phía Trung Quốc, nước này vẫn duy trì miễn thuế nhập khẩu với một số mặt hàng như dược phẩm, chip và động cơ máy bay từ Mỹ. Theo Reuters, Bắc Kinh còn thiết lập một “danh sách trắng” gồm các sản phẩm Mỹ được miễn thuế bổ sung.
Ngày 8/5, Tổng thống Trump tuyên bố không có ý định giảm thuế để lôi kéo Trung Quốc quay lại bàn đàm phán. Tuy nhiên, chỉ một ngày sau, ông viết trên mạng xã hội Truth Social rằng “mức thuế 80% với hàng hóa Trung Quốc có vẻ hợp lý”, được nhiều người xem là tín hiệu tích cực.
Trong khi đó, phía Trung Quốc phản ứng thận trọng hơn. Giới chức nước này liên tục kêu gọi Washington “khắc phục các sai lầm” bằng cách gỡ bỏ những mức thuế đơn phương. Cũng trong ngày 8/5, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc nhấn mạnh nước này “sẽ không đánh đổi nguyên tắc để đạt được thỏa thuận với Mỹ”.
Giáo sư Susan Shirk từ Đại học UC San Diego nhận định rằng các quan chức Trung Quốc hiện đang thể hiện sự kỷ luật hơn so với những vòng đàm phán trước với Mỹ. “Họ tỏ ra nghi ngờ ông Trump và hành xử hết sức thận trọng,” bà nói. Theo Shirk, thái độ này đang gây áp lực đúng hướng lên Tổng thống Mỹ. Bà dự đoán Trung Quốc có thể sẽ thể hiện “thiện chí trong việc kiềm chế xuất khẩu, không chỉ sang Mỹ mà còn sang các thị trường khác”.
Về phần Wendy Cutler, kết quả tích cực nhất có thể kỳ vọng từ cuộc gặp hôm nay là hai bên thống nhất được “một lộ trình cho các cuộc tiếp xúc tiếp theo”. Bà nhấn mạnh điều này có thể mở đường cho một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình. Ngày 9/5, ông Trump cũng cho biết ông có thể cân nhắc gọi điện cho ông Tập, tùy thuộc vào kết quả đàm phán cuối tuần này.
Một kịch bản tiêu cực cũng có khả năng xảy ra, khiến cả hai chính phủ phải đưa ra những phản ứng quyết liệt hơn. Bà Cutler và bà Shirk cùng nhắc lại cuộc gặp giữa quan chức ngoại giao Mỹ và Trung Quốc tại Alaska năm 2021, khi không khí nhanh chóng trở nên căng thẳng do hai bên công khai chỉ trích nhau bằng những lời lẽ gay gắt trước truyền thông.
“Điều tồi tệ nhất là xảy ra một cuộc đối đầu lớn ngay trước báo giới,” bà Shirk nhận định. “Đó chính xác là kiểu cuộc gặp mà mọi bên đều muốn tránh,” bà Cutler nói thêm, người từng là Phó Đại diện Thương mại Mỹ dưới thời chính quyền Obama.
Một kịch bản xấu khác có thể xảy ra là cả Mỹ và Trung Quốc cùng giữ lập trường cứng rắn, không tìm được tiếng nói chung để tiến triển đàm phán. Điều này sẽ làm gia tăng nguy cơ cuộc chiến thuế quan tiếp tục leo thang.
Trên CNBC, ông Tianchen Xu nhà kinh tế cấp cao tại tổ chức nghiên cứu EIU cho rằng nỗ lực hướng tới một thỏa thuận toàn diện “sẽ mất nhiều thời gian và có thể không đạt được kết quả như mong muốn”, do cả hai bên đều chưa sẵn sàng nhượng bộ trong các vấn đề liên quan đến ưu tiên chiến lược.
“Chúng tôi đánh giá việc Mỹ và Trung Quốc đạt được một thỏa thuận tương tự giai đoạn một là điều khó xảy ra,” ông Xu nhận xét.
Vào tháng 1/2020, sau hơn một năm đàm phán căng thẳng, hai nước đã ký kết Thỏa thuận thương mại giai đoạn một. Tài liệu do Nhà Trắng công bố dài 86 trang, gồm 8 chương, ghi rõ các cam kết giữa hai bên.
Thỏa thuận bao gồm các điều khoản về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại Trung Quốc, cam kết của Bắc Kinh sẽ mua thêm ít nhất 200 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ của Mỹ trong vòng hai năm, cùng với cam kết không can thiệp vào thị trường tiền tệ. Đổi lại, Mỹ đồng ý hạ thuế đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc đã không hoàn thành mục tiêu mua sắm này do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.
