::
Ông Trump từng khẳng định có thể nhanh chóng giải quyết cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, nhưng khi tìm hiểu sâu hơn và tham gia nhiều hơn vào vấn đề, lập trường của ông đã có dấu hiệu thay đổi.
Vào tháng 7/2023, khi được hỏi về cách thức chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, ông Donald Trump ứng viên tổng thống Mỹ phát biểu rằng ông sẽ đề nghị Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky “tạm dừng và tiến tới một thỏa thuận”. Đồng thời, ông sẽ gửi thông điệp tới Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng “nếu ông không tham gia đàm phán, chúng tôi sẽ tăng cường hỗ trợ Ukraine ở mức độ chưa từng có nếu cần thiết”.
Ông Trump cũng chia sẻ rằng ông duy trì “mối quan hệ tích cực” với cả hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine, và khẳng định có thể thúc đẩy một thỏa thuận chấm dứt xung đột trong vòng 24 giờ nếu trở lại Nhà Trắng. “Chỉ cần một ngày,” ông cho biết thêm.
Tính đến ngày 15/3, sau gần ba tháng nắm quyền, ông Trump vẫn chưa hiện thực hóa cam kết chấm dứt xung đột Ukraine như đã tuyên bố trước đó. Khi được hỏi về điều này, ông trả lời: “Ồ, tôi chỉ nói đùa thôi mà. Ý tôi là tôi thực sự muốn giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng, và tôi tin rằng mình có thể làm được.”
Cuối tháng 3, ông Trump bày tỏ sự “bức xúc” khi cho rằng Tổng thống Putin đang cố tình trì hoãn việc đạt được thỏa thuận hòa bình, đồng thời cảnh báo sẽ có những phản ứng cứng rắn nhằm vào Nga nếu tình hình tiếp tục bế tắc.
Ông Trump tuyên bố rằng nếu không thể đạt được thỏa thuận với phía Nga nhằm chấm dứt xung đột tại Ukraine, và nếu ông cho rằng trách nhiệm thuộc về Moscow, thì Washington sẽ áp thuế thứ cấp đối với toàn bộ lượng dầu xuất khẩu của Nga. Ông giải thích biện pháp này đồng nghĩa với việc “nếu ai mua dầu từ Nga, họ sẽ không thể giao thương với Mỹ”, đồng thời cho biết mức thuế có thể dao động từ 25% đến 50%.
Khoảng một tháng sau, Tổng thống Mỹ cho biết ông đã đặt ra “một thời hạn riêng” cho tiến trình thúc đẩy đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine. “Sau mốc đó, lập trường của chúng tôi sẽ hoàn toàn khác”, ông nói, nhưng không tiết lộ cụ thể thời điểm được nhắc đến.
Sau đó, Washington tăng cường gây sức ép nhằm thúc đẩy Nga và Ukraine quay trở lại bàn đàm phán. Tuần trước, khi các phái đoàn cấp thấp của hai nước lần đầu có cuộc gặp tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ sau hơn ba năm gián đoạn, Tổng thống Mỹ lại nhận định rằng tiến trình này sẽ không thể đạt được kết quả thực chất nếu ông và Tổng thống Putin chưa đối thoại trực tiếp.
Đến ngày 19/5, quan điểm của người đứng đầu Nhà Trắng tiếp tục có sự điều chỉnh.
Sau cuộc điện đàm kéo dài hai giờ với Tổng thống Nga, ông Trump tuyên bố rằng các điều kiện cho một thỏa thuận hòa bình nên được chính Moscow và Kyiv tự thảo luận, với khả năng có sự hỗ trợ từ tân Giáo hoàng Leo XIV.
“Nga và Ukraine sẽ ngay lập tức khởi động đàm phán nhằm đạt được một lệnh ngừng bắn, và quan trọng hơn là kết thúc xung đột. Vatican, thông qua đại diện là Giáo hoàng, đã bày tỏ mong muốn mạnh mẽ được đăng cai các cuộc đối thoại này. Hãy để tiến trình được bắt đầu!”, ông Trump viết trên mạng xã hội.
Ông Trump đánh giá rằng “tông giọng và tinh thần trong cuộc trao đổi rất tích cực” và tỏ ra lạc quan về triển vọng chấm dứt chiến sự. Tuy nhiên, theo thông cáo từ Điện Kremlin, Tổng thống Putin chỉ nhấn mạnh rằng Nga sẵn sàng hợp tác với Ukraine để xây dựng “một bản ghi nhớ về khả năng đạt thỏa thuận hòa bình trong tương lai”.
Các chuyên gia nhận định rằng việc thảo luận về một bản ghi nhớ hay những cơ hội tiềm năng chưa phải là nền tảng vững chắc để nhanh chóng thiết lập một thỏa thuận lâu dài. Hơn nữa, lệnh ngừng bắn vô điều kiện trong vòng 30 ngày mà ông Trump từng đề xuất vẫn chưa được thực hiện.
Ông Putin một lần nữa nhấn mạnh rằng bất kỳ giải pháp nào cho cuộc chiến đều phải giải quyết được “nguồn gốc sâu xa” của xung đột, mà theo quan điểm của Nga là do Ukraine muốn củng cố quan hệ với châu Âu nhằm chống lại nước này.
Cách đây chỉ 5 ngày, ông Trump còn được xem như một nhà trung gian hòa giải nhiệt huyết, người sẵn sàng làm cầu nối giữa Nga và Ukraine để đạt hòa bình. Tuy nhiên, sau cuộc điện đàm, ông lại cho rằng Moskva và Kyiv phải tự mình đối thoại trực tiếp, “vì chỉ có họ mới có thể giải quyết được vấn đề.”
Bình luận viên Pjotr Sauer của Guardian cho rằng tuyên bố của ông Trump ngầm gửi đi tín hiệu rằng Mỹ cuối cùng sẽ rút khỏi tiến trình đàm phán hoặc từ bỏ vai trò dẫn dắt, để “chỉ có các bên tham chiến” tự quyết định các điều khoản của một thỏa thuận ngừng bắn.
Theo Nick Paton Walsh, một bình luận viên kỳ cựu của CNN, Washington có thể không hoàn toàn rút lui khỏi tiến trình, nhưng dường như họ muốn chuyển giao vai trò dẫn đầu cho một bên khác.
Trước cuộc điện đàm vào chiều 19/5, ông Trump nhận định rằng “hai bên đều giữ cái tôi rất lớn” và nhấn mạnh nếu Nga và Ukraine không thể tự thương lượng để kết thúc xung đột, “tôi sẽ đứng sang một bên để họ tự xử lý”.
Tuy nhiên, bước đi này cũng đặt ra nhiều thắc mắc và tiềm ẩn không ít rủi ro.
Nếu Mỹ thực sự rút lui khỏi vai trò của mình, như Phó Tổng thống JD Vance và Ngoại trưởng Marco Rubio từng cảnh báo, liệu điều đó có đồng nghĩa với việc Washington sẽ ngừng hoàn toàn việc cung cấp hỗ trợ quân sự và tình báo cho Kiev?
Nếu đúng như vậy, đây có thể là kịch bản mà Nga mong muốn, khi họ có nguồn lực vượt trội so với một Ukraine bị cắt đứt khỏi sự hậu thuẫn từ Mỹ.
Viễn cảnh này khiến Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bày tỏ lo lắng. Ông nói rằng “Mỹ không nên rút khỏi các cuộc đàm phán và nỗ lực vì hòa bình,” sau cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Putin.
Có vẻ như Nga và Ukraine vẫn sẽ tiếp tục các cuộc trao đổi trực tiếp, và dù dưới hình thức nào, những cuộc đàm phán cũng là dấu hiệu tiến triển quan trọng sau hơn ba năm chiến tranh ác liệt giữa hai bên.
Ông Trump đang hứa hẹn giảm nhẹ các lệnh trừng phạt cùng với cơ hội ký kết các thỏa thuận thương mại và đầu tư kinh tế mới, nhằm khuyến khích Nga tiến tới thỏa thuận hòa bình với Ukraine.
Sau cuộc điện đàm, Tổng thống Mỹ đã nhắc lại cam kết này, nhưng không đề cập đến những rủi ro tiềm ẩn như việc áp thêm các biện pháp trừng phạt mới đối với lĩnh vực ngân hàng và xuất khẩu năng lượng của Nga.
Kết quả cuộc điện đàm cho thấy rằng việc đạt được lệnh ngừng bắn hoặc thỏa thuận hòa bình cho cuộc xung đột vẫn còn rất xa vời, theo nhận định của bình luận viên Anthony Zurcher từ BBC.
Trong suốt hơn ba năm qua, truyền thông Nga liên tục nhấn mạnh với người dân trong nước rằng họ không chỉ đối đầu với Ukraine mà còn với toàn bộ NATO, trong đó có Mỹ. Việc ông Trump trở lại Nhà Trắng có thể tạo cơ hội để Điện Kremlin cải thiện vị thế đàm phán hoặc giảm nhẹ các lệnh trừng phạt từ phương Tây. Tuy nhiên, điều này không làm thay đổi quan điểm hay thông điệp cốt lõi của Nga.
Người dân Nga đã phải chịu nhiều tổn thất và đau thương sau hơn ba năm chiến tranh, vì vậy Điện Kremlin không thể chấp nhận một kết quả mà trong đó họ bị coi là bên yếu thế.
Mọi biện pháp nhằm gây thiệt hại nặng nề hơn cho Nga cho thấy Tổng thống Trump có ý định đi xa hơn người tiền nhiệm Joe Biden trong việc trừng phạt Moskva. Tuy nhiên, đây không phải là chiến lược địa chính trị mà ông chủ Nhà Trắng muốn theo đuổi, bởi điều đó sẽ kéo Mỹ sâu vào một cuộc xung đột kéo dài, chỉ kết thúc khi một bên hoàn toàn suy yếu hoặc xảy ra bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến.
Bên cạnh đó, trước tình hình khó khăn của Ukraine trên chiến trường, ông Trump cũng không có nhiều đòn bẩy để tạo áp lực lên lãnh đạo Điện Kremlin.
“Có lẽ Tổng thống Trump không thấy lợi ích nào trong việc cam kết lâu dài vào một cuộc đối đầu với đối thủ như Nga,” bình luận viên Walsh nhận định.
