::
Hiểu rõ ảnh hưởng quyết định của Mỹ trong mọi thỏa thuận hòa bình đáng kể, Tổng thống Zelensky đang linh hoạt cách tiếp cận nhằm củng cố quan hệ với Washington.
“Tình huống này thật không mong muốn. Đã đến lúc cần khắc phục. Chúng tôi mong muốn hợp tác và duy trì đối thoại mang tính xây dựng trong thời gian tới”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chia sẻ trên mạng xã hội X ngày 4/3, đề cập đến căng thẳng gần đây giữa ông và cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, hồi tuần trước.
Nhà lãnh đạo Ukraine nhấn mạnh rằng đội ngũ của ông sẵn sàng tham gia đàm phán “trong thời gian sớm nhất”, đồng thời khẳng định Ukraine có thể ký kết thỏa thuận về tài nguyên với Mỹ “bất cứ lúc nào và dưới bất kỳ hình thức phù hợp nào”.
Giới phân tích cho rằng đây là tín hiệu xoa dịu từ ông Zelensky gửi tới ông Trump, sau khi những căng thẳng gần đây tác động đến quan hệ hai bên, đặc biệt khi Tổng thống Mỹ quyết định tạm ngừng mọi hỗ trợ quân sự cho Kiev.
Sau thời gian duy trì lập trường cứng rắn về đàm phán với Moscow, Tổng thống Zelensky nay thể hiện sự đánh giá cao đối với “năng lực lãnh đạo mạnh mẽ” của cựu Tổng thống Trump và phát đi tín hiệu sẵn sàng điều chỉnh cách tiếp cận nhằm tiến tới lệnh ngừng bắn.
Nhà lãnh đạo Ukraine cho biết ông sẵn sàng trao đổi tù binh Nga, tạm hoãn các chiến dịch UAV và tấn công bằng tên lửa tầm xa vào lãnh thổ Nga, đồng thời ngay lập tức áp dụng lệnh ngừng bắn trên biển. Ông cho rằng những động thái này có thể tạo cơ hội thúc đẩy đối thoại hòa bình, với điều kiện Moscow có phản hồi tương ứng.
Giới phân tích nhận định đây là sự thay đổi đáng chú ý trong cách tiếp cận của lãnh đạo Ukraine, xuất phát từ những thách thức thực tế mà Kiev đang đối mặt.
Việc chính quyền Trump tạm dừng viện trợ quân sự được đánh giá là bước đi có tác động mạnh mẽ nhất đối với Ukraine, gây ảnh hưởng đáng kể đến tâm lý người dân nước này, theo chuyên gia phân tích Nick Paton Walsh của CNN.
Vào tháng 12/2023, khi gói hỗ trợ quân sự trị giá 60 tỷ USD của Mỹ bị các nghị sĩ Cộng hòa tại Hạ viện trì hoãn trong nhiều tháng, Kiev chịu tổn thất lớn về mặt tinh thần. Từ việc tập trung vào chiến dịch phản công nhằm giành lại lãnh thổ, Ukraine buộc phải chuyển sang thế phòng thủ do thiếu hụt vũ khí cần thiết.
Một quan chức Ukraine giấu tên tiết lộ rằng nếu Washington không khôi phục viện trợ, nước này có nguy cơ cạn kiệt đạn pháo vào khoảng tháng 5 hoặc tháng 6. Trong khi đó, kho dự trữ tên lửa Patriot có thể hết trong vài tuần tới, đẩy Ukraine vào tình thế khủng hoảng phòng không nghiêm trọng.
“Chúng tôi sẽ tìm cách thích ứng, nhưng câu hỏi đặt ra là sẽ phải hy sinh thêm bao nhiêu sinh mạng và bao nhiêu lãnh thổ trong quá trình đó,” quan chức này cho hay.
Serhii Filimonov, chỉ huy Tiểu đoàn Cơ giới Độc lập số 108 của Ukraine lực lượng đã chiến đấu suốt 9 tháng bên ngoài thị trấn chiến lược Pokrovsk, tỉnh Donetsk nhấn mạnh rằng sự hỗ trợ từ Mỹ đóng vai trò cốt lõi trong việc duy trì hệ thống phòng không của Ukraine.
“Hỗ trợ tài chính không chỉ tác động đến nền kinh tế mà còn ảnh hưởng đến tinh thần xã hội, yếu tố đóng vai trò quan trọng đối với tình hình chiến sự,” ông nói.
Mỹ là nhà cung cấp viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine, nhưng không phải là quốc gia duy nhất tham gia hỗ trợ.
Theo Viện Kinh tế Kiel (Đức), viện trợ quân sự từ châu Âu hiện tương đương với mức hỗ trợ từ Mỹ. Trong ngắn hạn, châu Âu có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung nguồn lực quốc phòng cho Kiev trước những thách thức hiện tại.
Bên cạnh đó, Ukraine đã gia tăng đáng kể khả năng tự chủ trong sản xuất vũ khí kể từ khi xung đột kéo dài hơn ba năm. Hiện tại, nước này tự chế tạo hoặc mua sắm khoảng 55% trang thiết bị quân sự cần thiết, trong khi Mỹ đóng góp khoảng 20% và châu Âu cung cấp khoảng 25%.
Theo Kateryna Stepanenko, phó trưởng nhóm nghiên cứu về Nga và chuyên gia phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (Mỹ), Ukraine đã cải thiện đáng kể năng lực sản xuất UAV, pháo binh và xe chở quân của mình. Quá trình này diễn ra từ năm 2023, khi nước này đối mặt với nguy cơ nguồn viện trợ suy giảm.
Trong khi đó, Liên minh châu Âu (EU) ngày 4/3 đã công bố kế hoạch cho phép các quốc gia thành viên vay 158 tỷ USD nhằm tăng cường chi tiêu quốc phòng và mở rộng hỗ trợ quân sự cho Ukraine. EU từng áp dụng cơ chế tương tự để huy động nguồn lực trong giai đoạn ứng phó với đại dịch Covid-19.
Một số quốc gia thành viên EU đang thảo luận về khả năng sử dụng khoảng 235 tỷ USD tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị đóng băng tại châu Âu để hỗ trợ Ukraine. Hiện tại, chỉ có tiền lãi từ các tài sản này được phân bổ cho mục đích quốc phòng của Kiev. Tuy nhiên, một số nước, trong đó có Pháp, đã bày tỏ quan điểm không ủng hộ đề xuất này.
Dù châu Âu có thể huy động được nguồn lực tài chính cần thiết, ngành công nghiệp quốc phòng của khu vực vẫn cần nhiều năm để đạt được năng lực sản xuất tương đương với Mỹ. Một số hệ thống vũ khí tiên tiến, chẳng hạn như tổ hợp phòng không Patriot, hiện chỉ do Washington cung cấp cho Ukraine.
Dù các đối tác châu Âu khẳng định cam kết ủng hộ Tổng thống Zelensky, nhiều quan chức phương Tây thừa nhận rằng sự thành công và tính bền vững của bất kỳ kế hoạch hòa bình nào vẫn cần đến sự hậu thuẫn từ Mỹ.
Anh và Pháp cho biết họ đang xây dựng lộ trình hòa bình riêng cho Ukraine. Tuy nhiên, Thủ tướng Anh Keir Starmer nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào cũng cần có sự ủng hộ từ Washington để đảm bảo ổn định lâu dài và ngăn chặn nguy cơ tái diễn xung đột.
Tổng thống Zelensky cho rằng kế hoạch này “cần có sự tham gia của Mỹ theo cách này hay cách khác”, đồng thời nhấn mạnh Washington có thể hỗ trợ Ukraine thông qua năng lực tác chiến trên không, trên bộ hoặc cung cấp thông tin tình báo. Đây có thể là một trong những lý do khiến lãnh đạo Ukraine tìm cách thiết lập đối thoại với cựu Tổng thống Trump.
Theo Ben Barry, chuyên gia quân sự tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại London, châu Âu có thể trực tiếp cung cấp vũ khí và đạn dược cho Ukraine, đồng thời điều chỉnh nền quốc phòng và công nghiệp phù hợp với bối cảnh an ninh hiện tại. Quá trình này đòi hỏi nguồn lực tài chính đáng kể.
“Liệu họ có đủ quyết tâm chính trị để thực hiện điều đó cho Ukraine hay không, chúng ta vẫn cần chờ đợi”, ông nói.
Cựu Tổng thống Donald Trump không giấu giếm quan điểm rằng ông quy trách nhiệm chính cho lãnh đạo Ukraine về tình hình căng thẳng hiện nay.
Theo ông Kurt Volker, cựu đại sứ Mỹ tại NATO đồng thời là cựu đặc phái viên Mỹ về Ukraine, điều quan trọng nhất mà Tổng thống Volodymyr Zelensky có thể làm lúc này là sớm ký kết thỏa thuận khai thác khoáng sản với Mỹ.
Thỏa thuận này lẽ ra đã được ký kết trong cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo tại Nhà Trắng vào ngày 28/2.
“Nó sẽ tạo động lực cho quan hệ Mỹ – Ukraine và mang lại lợi ích cho cả hai bên”, Volker nhận định. “Nếu có thể đưa ra lời khuyên cho Tổng thống Zelensky, tôi sẽ đề xuất một buổi ký kết thỏa thuận công khai trước ống kính truyền thông, nơi ông bày tỏ sự trân trọng đối với Mỹ và người dân Mỹ với tư cách đối tác chiến lược của Ukraine, đồng thời thể hiện sự tiếc nuối về những diễn biến trong cuộc họp tại Phòng Bầu dục, cũng như khẳng định cam kết vững chắc đối với mục tiêu mang lại hòa bình cho Ukraine”.
Trong thông điệp ngày 4/3, Tổng thống Zelensky đã tái khẳng định quan điểm này. Tuy nhiên, theo Mark Galeotti, nhà phân tích và sử gia chuyên về Nga, Ukraine có thể cần hành động cụ thể hơn để củng cố quan hệ với Mỹ, thay vì chỉ dừng lại ở những tuyên bố thiện chí.
Ông cho rằng bên cạnh thỏa thuận về khoáng sản, Tổng thống Trump có thể mong muốn Ukraine chấp nhận thực tế rằng Washington sẽ tham gia thảo luận về một lệnh ngừng bắn với Moskva trước khi đưa ra đề xuất để Kiev cân nhắc.
