::Tổng thống Trump bắt đầu chuyến công du ba nước châu Á, được kỳ vọng sẽ mang lại bước tiến trong việc giải quyết hàng loạt thách thức lớn.
Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ đến Malaysia trong hai ngày 26–27/10 để tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN. Sau đó, ông sẽ di chuyển đến Nhật Bản và tiếp tục sang Hàn Quốc, nơi ông dự kiến tham dự Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) diễn ra từ ngày 29/10.
Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tổ chức tại Malaysia năm nay được coi là cơ hội để Tổng thống Mỹ Donald Trump thể hiện cam kết thúc đẩy hòa bình toàn cầu, trọng tâm trong chính sách đối ngoại của ông. Dự kiến, ông Trump sẽ tham dự lễ ký kết Hiệp định Kuala Lumpur, thỏa thuận hướng tới duy trì hòa bình và thiết lập lệnh ngừng bắn bền vững giữa Campuchia và Thái Lan, hai thành viên của ASEAN.
Xung đột biên giới giữa hai quốc gia bùng phát ngày 24/7 với các đợt tập kích bằng vũ khí hạng nặng, khiến hàng chục người thiệt mạng. Thời điểm đó, ông Trump cảnh báo sẽ hủy bỏ các thỏa thuận thương mại với Campuchia và Thái Lan nếu hai bên không nhanh chóng chấm dứt giao tranh, qua đó góp phần thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn đạt được vào ngày 28/7.
“Hai nước đã tỏ rõ thiện chí hợp tác và đàm phán để tránh gây thêm thiệt hại cho nền kinh tế,” giáo sư Ja Ian Chong, chuyên ngành khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, nói.
Malaysia và Mỹ đang phối hợp nhằm duy trì hiệu lực của lệnh ngừng bắn. Ngoại trưởng Malaysia cho biết, ông Trump “mong muốn được chứng kiến” lễ ký kết thỏa thuận hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần này.
Nếu thỏa thuận này được ký kết, đây sẽ là “bước tiến mang tính đột phá” mà Tổng thống Mỹ chắc chắn sẽ tận dụng để củng cố hình ảnh của mình như một người kiến tạo hòa bình trên trường quốc tế, theo nhà bình luận Justin McCurry của tờ Guardian.
Một trong những chủ đề được theo dõi sát sao nhất trong chuyến công du châu Á của ông Trump là khả năng hạ nhiệt căng thẳng thương mại với Trung Quốc. Theo thông báo của Nhà Trắng ngày 23/10, Tổng thống Trump dự kiến gặp Chủ tịch Tập Cận Bình vào ngày 30/10, bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc. Tuy nhiên, phía Bắc Kinh đến nay vẫn chưa xác nhận cuộc gặp này.
Quan hệ thương mại Mỹ – Trung gần đây tiếp tục leo thang căng thẳng. Trong tháng này, ông Trump tuyên bố sẽ áp mức thuế bổ sung 100% đối với toàn bộ hàng hóa Trung Quốc kể từ ngày 1/11, nếu Bắc Kinh không có động thái tháo gỡ. Tuyên bố được đưa ra sau khi Trung Quốc áp thêm các hạn chế xuất khẩu đất hiếm nguyên liệu chiến lược trong ngành công nghệ cao.
“Tôi có mối quan hệ rất tốt với Chủ tịch Tập Cận Bình,” ông Trump chia sẻ với các phóng viên trên chuyên cơ Air Force One cuối tuần trước. Nhà lãnh đạo Mỹ cho biết ông sẵn sàng xem xét việc giảm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, nhưng “phía họ cũng cần có những nhượng bộ nhất định,” bao gồm tăng mua đậu nành Mỹ, kiểm soát chặt nguồn cung nguyên liệu sản xuất fentanyl vào Mỹ và chấm dứt các biện pháp kiểm soát đất hiếm.
Ngày 20/10, ông chủ Nhà Trắng tiếp tục thể hiện sự tự tin, khẳng định: “Tôi tin rằng chúng ta sẽ đạt được một thỏa thuận tuyệt vời với Trung Quốc và điều đó sẽ là tin tốt cho cả thế giới.”
Rush Doshi, cựu cố vấn chính sách về Trung Quốc dưới thời Tổng thống Joe Biden, dự đoán có 3 kịch bản có thể xảy ra sau cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo: “đạt được thỏa thuận, không đạt được gì, hoặc rơi vào khủng hoảng.” Ông cho rằng Bắc Kinh hiện tỏ ra tự tin hơn, đặc biệt sau khi ông Trump từng rút lui trong cuộc chiến thuế trước đó do Trung Quốc hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm.
“Người Trung Quốc tin rằng họ đã nắm được điểm yếu của ông Trump. Họ cho rằng nếu tiếp tục gây sức ép, ông ấy sẽ phải nhượng bộ,” Doshi nói.
Ông Trump trong tuần này cho biết Trung Quốc đã “đối xử với chúng tôi bằng sự tôn trọng đặc biệt” kể từ khi ông nhậm chức. Ông cũng nói thêm rằng “tôi có thể gây sức ép với họ bằng nhiều cách khác nhau”, nhưng “tôi muốn duy trì quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc”.
Đây là chuyến công du châu Á đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump. Tuy vậy, các nhà phân tích nhận định bức tranh vẫn còn khá mơ hồ khi ông bắt đầu hành trình này.
“Ngay từ đầu, toàn bộ chuyến công du đã thiếu cảm giác chắc chắn,” Bonnie Glaser, Giám đốc điều hành Tổ chức German Marshall Fund tại Washington, nói.
Anna Kelly, người phát ngôn của Tổng thống Mỹ, khi được hỏi về lịch trình của ông Trump, cho biết ông “sẽ tham dự các cuộc họp và sự kiện tại châu Á, những sự kiện được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều thỏa thuận có lợi cho đất nước chúng ta.”
Trong nhiệm kỳ hai, ông Trump tiếp tục định hình chính sách với châu Á bằng việc sử dụng thuế quan như công cụ nhằm điều chỉnh những gì ông cho là “thương mại không công bằng”. Cách tiếp cận này khiến nhiều quốc gia vốn coi Mỹ là thị trường xuất khẩu then chốt không khỏi lo lắng.
Bên cạnh đó, các nước trong khu vực cũng dõi theo chặt chẽ cuộc gặp giữa ông Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình, lo ngại rằng những bất đồng giữa hai nhà lãnh đạo có thể leo thang, kéo theo rủi ro làm chao đảo nền kinh tế toàn cầu.
Sự xuất hiện của ông ấy có thể tạo chút thiện cảm, nhưng khó đủ để xoa dịu những hoài nghi ngày càng lớn trong khu vực. Glaser nói.
Michael Green cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ dưới thời Tổng thống George W. Bush, nay là giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ tại Sydney cho biết chính quyền Trump vẫn chưa đưa ra một chiến lược cụ thể nào cho châu Á.
“Giờ mọi người đều đang chờ xem ông ấy sẽ đưa ra những quyết định gì,” ông nói.
Tuy nhiên, một số ý kiến khác lại cho rằng cách tiếp cận của ông Trump đang phát huy hiệu quả. Anthony Kim chuyên gia nghiên cứu kinh tế quốc tế tại tổ chức Heritage Foundation nhận định Nhật Bản và Hàn Quốc đều bày tỏ mong muốn hợp tác với chính quyền Trump để củng cố quan hệ đối tác. “Thông điệp của họ là hãy cùng ngồi lại và bàn thảo các chi tiết của một thỏa thuận,” ông Kim nói.
Trong khi đó, Hàn Quốc đồng minh thân cận của Mỹ tại khu vực hiện đang chịu mức thuế 15% do Washington áp đặt. Dù vậy, Seoul vẫn bác bỏ đề xuất của ông Trump về việc lập quỹ đầu tư trị giá 350 tỷ USD như điều kiện để đạt được thỏa thuận thương mại song phương.
“Các cuộc đàm phán Mỹ – Hàn đang có một số tiến triển, nhưng tôi không quá kỳ vọng, bởi vẫn còn nhiều bất đồng quanh quỹ đầu tư cần được tháo gỡ,” bà Wendy Cutler – nhà đàm phán thương mại Mỹ với hơn 20 năm kinh nghiệm, hiện là Phó chủ tịch cấp cao Hiệp hội châu Á – nói.
Tại Tokyo, Tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi sẽ tiếp đón ông Trump. Sau thỏa thuận được ký hồi tháng 7 nhằm giảm thuế nhập khẩu của Mỹ, Washington hiện đang thúc giục Tokyo đầu tư thêm 550 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ.
Nhật Bản cho biết chỉ khoảng 1–2% trong tổng số vốn đó là đầu tư trực tiếp, phần còn lại bao gồm các khoản vay và bảo lãnh điểm khác biệt này có thể trở thành chủ đề thảo luận giữa hai nhà lãnh đạo. Một nội dung đáng chú ý khác là khả năng Washington sẽ yêu cầu Tokyo dừng nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng từ Nga, nhà cung cấp lớn thứ ba của Nhật Bản.
Đất nước mặt trời mọc hiện đang trong giai đoạn chuyển giao chính trị, khi bà Sanae Takaichi vừa trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản trong tuần này. Bà từng nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cố Thủ tướng Shinzo Abe người có mối quan hệ thân thiết với ông Trump trong nhiệm kỳ đầu của ông.
Tuy nhiên, theo ông Green, việc hợp tác hiệu quả và duy trì cam kết của ông Trump với các đồng minh “đòi hỏi một mức độ tương tác và niềm tin mà cho đến nay chưa nhà lãnh đạo châu Á nào đạt được.”
