::
Việc tái đặt nhà máy tại Mỹ có thể đối mặt với nhiều thách thức như chi phí cao, nguồn nguyên liệu hạn chế, hạ tầng chưa đáp ứng và tay nghề lao động có thể không còn phù hợp với yêu cầu sản xuất hiện đại.
Vào năm 1970, ngành sản xuất chiếm hơn 25% tổng lực lượng lao động tại Mỹ. Đến nay, tỷ lệ này đã giảm mạnh, chỉ còn khoảng 8%.
Chính quyền dưới thời Tổng thống Donald Trump từng cho rằng việc áp dụng các mức thuế nhập khẩu mới sẽ giúp chặn đà suy giảm kéo dài của lĩnh vực này. Tuy vậy, nỗ lực phục hồi những trung tâm công nghiệp và hệ thống lắp ráp từng đóng vai trò then chốt cách đây nửa thế kỷ có thể không còn phù hợp trong điều kiện hiện nay.
Peter Navarro, cố vấn cấp cao Nhà Trắng và một trong những người thiết kế chiến lược thuế nhập khẩu, cho biết mục tiêu cuối cùng là “lấp đầy những nhà máy đang bị bỏ trống một nửa, hoạt động chậm chạp xung quanh Detroit và khu vực Trung Tây.”
Tuy nhiên, nước Mỹ hiện nay đã khác biệt rất nhiều so với cách đây 50 năm. Thay vì cần hàng triệu công nhân cho dây chuyền sản xuất, các nhà máy ngày nay chủ yếu dựa vào tự động hóa, sử dụng robot để thay thế sức lao động của con người. Điều này có nghĩa là những nhà máy mới hoặc được tái hoạt động sẽ cần ít lao động hơn, nhưng lại yêu cầu kỹ năng chuyên môn cao hơn.
“Bà Carolyn Lee, Giám đốc Viện Sản xuất (MI) của Hiệp hội các nhà sản xuất quốc gia Mỹ, cho biết công việc trong ngành sản xuất đã có sự thay đổi lớn, đồng thời số lượng lao động cần thiết cũng đã giảm đi rõ rệt.”
Chính sách thuế của ông Trump có thể chỉ là một phần trong chiến lược tái thiết ngành sản xuất tại Mỹ. Các chuyên gia cho rằng nếu thuế nhập khẩu thực sự kích thích doanh nghiệp mở rộng sản xuất trong nước, thì vấn đề tiếp theo sẽ là đào tạo lực lượng lao động Mỹ sao cho phù hợp với nhu cầu của ngành sản xuất hiện đại và tạo động lực cho họ tham gia vào lĩnh vực này.
Trong suốt nhiều thập kỷ sau Thế chiến II, Mỹ từng là quốc gia dẫn đầu trong sản xuất toàn cầu. Nhưng, trong 50 năm qua, nhiều công việc trong ngành này đã chuyển ra nước ngoài, khiến nhiều nhà máy phải đóng cửa và tác động tiêu cực đến triển vọng kinh tế của các thị trấn và thành phố.
Trong suốt nhiều năm qua, ông Trump luôn chỉ trích việc Mỹ đánh mất vị thế sản xuất. Kể từ khi lên nắm quyền, ông đã thực hiện các biện pháp thuế mạnh mẽ, bao gồm mức thuế 25% đối với nhôm, thép nhập khẩu; 25% với xe con, xe tải nhỏ, và linh kiện ô tô; 25% đối với hàng hóa từ Mỹ và Mexico; 145% đối với hàng hóa từ Trung Quốc; cùng mức thuế 10% đối với tất cả các đối tác thương mại khác.
“Tại Mỹ, công nhân trong ngành thép, ôtô, nông nghiệp và thợ thủ công lành nghề đã phải chứng kiến công việc và nhà máy của chúng ta bị những quốc gia khác chiếm đoạt,” ông Trump phát biểu trong một sự kiện tại Nhà Trắng vào tuần trước.
Trước khi các chính sách thuế nhập khẩu mới được công bố, một số tập đoàn lớn như Nvidia, Apple và Stellantis đã cam kết đẩy mạnh đầu tư vào sản xuất trong nước. Dù, với tỷ lệ thất nghiệp hiện chỉ ở mức 4,2%, nhu cầu tuyển dụng vẫn cao hơn nhiều so với nguồn cung lao động.
Theo số liệu từ Cục Thống kê Lao động Mỹ, tính đến tháng 2/2025, khoảng 482.000 việc làm trong ngành sản xuất vẫn chưa được lấp đầy. Dự báo đến năm 2033, con số này có thể tăng lên 1,9 triệu. Nếu đầu tư vào ngành sản xuất Mỹ tiếp tục tăng trưởng, con số việc làm thiếu hụt này có thể sẽ còn lớn hơn nữa.
Ngoài vấn đề về kỹ năng lao động, việc thay đổi chuỗi cung ứng còn đối mặt với nhiều thách thức khác. Đây là một quá trình đòi hỏi chi phí cao và mất nhiều thời gian, đặc biệt đối với các ngành công nghệ cao. Chẳng hạn, Foxconn – đối tác lắp ráp của Apple – đã phải mất nhiều năm để đưa các nhà máy tại Ấn Độ đi vào hoạt động, nhưng các cơ sở này vẫn thường xuyên gặp phải những vấn đề phát sinh.
Thêm vào đó, mỗi ngành nghề lại có những yêu cầu khác nhau đối với chuỗi cung ứng, bao gồm nguyên liệu đầu vào, cơ sở hạ tầng, chất lượng và chi phí lao động, cũng như các chính sách của quốc gia sở tại. Ví dụ, các công ty sản xuất chocolate ở Mỹ buộc phải nhập khẩu nguyên liệu, bởi cây cacao không thể được trồng tại Mỹ.
Sáu năm trước, CEO LVMH, Bernard Arnault, cùng Tổng thống Trump đã cắt băng khánh thành một nhà máy ở Texas, chuyên sản xuất túi xách cho thương hiệu cao cấp Louis Vuitton. Tuy nhiên, sau lễ khai trương hoành tráng, nhà máy này đã gặp phải nhiều vấn đề về sản xuất, theo thông tin từ các cựu nhân viên Louis Vuitton được Reuters trích dẫn. Trong bảng xếp hạng toàn cầu của Louis Vuitton, cơ sở này luôn đứng ở nhóm thấp nhất về sản lượng, chủ yếu do thiếu hụt thợ da thuộc có tay nghề đạt yêu cầu của hãng.
Sự việc này không chỉ phản ánh thách thức đối với LVMH mà còn là bài toán khó cho các doanh nghiệp khác muốn mở nhà máy tại Mỹ nhằm tránh bị áp thuế nhập khẩu.
Vẫn còn tranh cãi về việc liệu thương mại tự do có phải là nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm việc làm trong ngành sản xuất tại Mỹ hay không. Nhưng, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tác động của tự động hóa đối với thị trường lao động còn lớn hơn nhiều.
“Ngày nay, không còn tồn tại những công việc sản xuất không yêu cầu kỹ năng,” bà Lee chia sẻ. Các công việc trong ngành sản xuất hiện đại đòi hỏi phải có kiến thức về phần mềm, phân tích dữ liệu và lập trình. Thậm chí, một số vị trí yêu cầu công nhân có khả năng sửa chữa robot. Mặc dù không cần bằng đại học, nhưng những công việc này lại yêu cầu chứng chỉ hoặc đào tạo chuyên môn sâu.
Olaf Groth, giáo sư tại Trường Kinh doanh Haas thuộc Đại học California, ủng hộ nỗ lực đưa sản xuất quay lại Mỹ. Tuy nhiên, ông cho rằng Mỹ cần phải nâng cao kỹ năng lao động từ mức trung bình lên trình độ cao hơn. “Lao động Mỹ hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành sản xuất hiện đại,” ông nhận xét.
Ngoài ra, việc áp dụng thuế nhập khẩu nhằm khôi phục sản xuất trong nước có thể gây tác động tiêu cực đến chính những công nhân mà chính quyền Trump muốn bảo vệ. Việc tăng thuế sẽ đẩy giá hàng hóa lên cao. “Thuế nhập khẩu thực chất là một loại thuế đánh vào người tiêu dùng và người bán trong nước, không phải các nhà sản xuất nước ngoài,” JPMorgan, ngân hàng lớn nhất Mỹ, nhận định trong báo cáo vào tháng 2.
Mặc dù vậy, nhiều doanh nhân vẫn đồng tình với nỗ lực khôi phục ngành sản xuất của ông Trump. Ravin Gandhi, cựu CEO của công ty GMM Nonstick Coating chuyên sản xuất lớp chống dính cho đồ gia dụng, đã từng phản đối mạnh mẽ việc Mỹ áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc vào năm 2018, vì cho rằng điều này khiến giá sản phẩm tăng cao đối với người tiêu dùng Mỹ.
Sau khi nghỉ việc và chuyển sang làm việc cho một quỹ đầu tư mạo hiểm, quan điểm của Gandhi về thuế nhập khẩu đã thay đổi. Giờ đây, ông ủng hộ các nỗ lực của Tổng thống Trump, cho rằng yếu tố then chốt trong quá trình này là “robot và tự động hóa”.
“Nhiều người bạn của tôi là doanh nhân trong ngành sản xuất. Họ rất vui mừng vì đã tiết kiệm được chi phí nhờ áp dụng tự động hóa. Máy móc không cần nghỉ ngơi, cũng không cần nghỉ lễ Giáng sinh,” ông chia sẻ.
Gandhi thừa nhận rằng tự động hóa đã khiến một số công việc tại GMM bị mất đi. Tuy nhiên, ông tin rằng công nghệ sẽ tạo ra những cơ hội nghề nghiệp hoàn toàn mới trong tương lai gần. “Tôi là người lạc quan về công nghệ. Tôi tin rằng trong 5 năm tới, sẽ xuất hiện rất nhiều nghề nghiệp mới mà chúng ta chưa từng nghĩ đến,” ông nói.
