::Chiến lược ngoại giao “theo trực giác” giúp ông Trump khiến cả đồng minh lẫn đối thủ phải nhún nhường.
Kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ hai vào tháng 1, Tổng thống Donald Trump tiếp tục thể hiện phong cách ngoại giao mang dấu ấn riêng, khác biệt với các đời lãnh đạo trước. Ông ưu tiên cách tiếp cận dựa trên trực giác và kinh nghiệm thương thuyết tích lũy trong thời gian làm doanh nhân.
Nhà lãnh đạo Mỹ áp dụng chiến lược này với cả đồng minh lẫn đối thủ, qua đó đạt được một số kết quả đáng kể, góp phần củng cố vai trò và tầm ảnh hưởng của Washington trên trường quốc tế.
“Ông Trump dường như có khả năng nhận biết tinh tế những điểm yếu và vùng nhạy cảm của từng quốc gia,” Richard Fontaine, Giám đốc điều hành Trung tâm An ninh Mỹ Mới và cựu cố vấn của Thượng nghị sĩ John McCain, cho biết. “Năng lực này mang đến cho ông lợi thế đáng kể, giúp ông đạt được những kết quả thuận lợi trong chính sách đối ngoại.”
Một trong những kết quả nổi bật dưới thời Tổng thống Donald Trump là việc buộc các đồng minh châu Âu trong NATO phải tăng chi tiêu quốc phòng mục tiêu mà nhiều đời tổng thống Mỹ trước đó kêu gọi nhưng chưa đạt được.
Ông Trump từ lâu thể hiện sự nghi ngờ đối với vai trò của NATO, nhiều lần cho rằng Washington đang gánh phần chi phí quá lớn trong khi các nước thành viên khác “chưa chia sẻ trách nhiệm tương xứng”. Nhà lãnh đạo Mỹ từng cảnh báo sẽ không bảo vệ những quốc gia không đáp ứng mức chi tiêu quốc phòng tối thiểu 2% GDP, thậm chí không loại trừ khả năng rút Mỹ khỏi liên minh.
Trước sức ép từ Washington và nỗi lo leo thang xung đột Nga – Ukraine, các quốc gia thành viên NATO đã dần nâng ngân sách quốc phòng lên mức tiêu chuẩn chung nhằm tránh khiến ông Trump bất mãn. Tại hội nghị thượng đỉnh tháng 6, 32 nước thành viên thậm chí đặt mục tiêu nâng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP vào năm 2035 – một ngưỡng mà đến nay chưa quốc gia nào, kể cả Mỹ, đạt được.
Tại Trung Đông, Tổng thống Trump thể hiện sự linh hoạt trong việc thúc đẩy chấm dứt cuộc xung đột kéo dài hai năm ở Dải Gaza. Ông chuyển dần từ lập trường mạnh mẽ ủng hộ Israel sang kêu gọi ngừng bắn, trong bối cảnh khủng hoảng nhân đạo tại khu vực này ngày càng nghiêm trọng.
Ông Trump đã tận dụng ảnh hưởng cá nhân với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, đồng thời thông qua các đối tác Arab như Qatar và Ai Cập để gây sức ép buộc Hamas chấp nhận kế hoạch hòa bình 20 điểm do Mỹ đề xuất. Thay vì chờ đợi tiến trình thương lượng kéo dài, ông chủ Nhà Trắng quyết định công bố thỏa thuận ngừng bắn trước, buộc cả Israel lẫn Hamas phải tìm cách thực thi nó trên thực tế.
Kết quả là hai bên đã ký kết và triển khai giai đoạn đầu của thỏa thuận ngừng bắn dù còn mong manh, nhưng đã mở đường cho việc giải cứu một số con tin tại Dải Gaza.
“Đây được xem là bước tiến ngoại giao đáng kể nhất của Tổng thống Trump cho đến nay, dù vẫn chưa rõ liệu lệnh ngừng bắn có thể tiến tới một thỏa thuận hòa bình toàn diện và lâu dài hay không,” cựu Ngoại trưởng Mexico Jorge Castaneda chia sẻ với trang tin chính trị Mỹ NOTUS.
Về phía Trung Quốc, sau khi Bắc Kinh thông báo siết xuất khẩu đất hiếm, Tổng thống Trump ngay lập tức tuyên bố áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc kể từ ngày 1/11. Tuy nhiên, ông cũng gửi đi thông điệp hòa dịu, nhấn mạnh rằng cả hai bên đều cần nhượng bộ để tiến tới một thỏa thuận thực chất.
Sự linh hoạt trong cách tiếp cận đã giúp Mỹ duy trì lợi thế trên bàn đàm phán thương mại với Trung Quốc. Trong cuộc gặp tại Malaysia ngày 26/10, các quan chức hai nước đã thống nhất khuôn khổ cho một thỏa thuận sơ bộ, theo đó Mỹ tạm dừng áp thuế mới, còn Trung Quốc đồng ý hoãn thực thi biện pháp hạn chế xuất khẩu đất hiếm trong vòng một năm.
Thuế quan cũng là công cụ mà Tổng thống Trump khẳng định đã sử dụng để tạo áp lực, góp phần chấm dứt hai cuộc xung đột biên giới giữa Pakistan và Ấn Độ vào tháng 5, cũng như giữa Campuchia và Thái Lan vào tháng 7.
Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim ngày 26/10 kể lại một kỷ niệm đáng nhớ về cách Tổng thống Trump sẵn sàng “phá vỡ quy tắc”. Ông cho biết nhà lãnh đạo Mỹ đã bất ngờ mời mình cùng di chuyển trên chiếc xe bọc thép “Quái thú” từ sân bay quốc tế Kuala Lumpur đến trung tâm thủ đô để tham dự các sự kiện trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN. Ban đầu, ông Ibrahim từ chối vì lý do an ninh, song Tổng thống Trump vẫn kiên quyết mời và cuối cùng Thủ tướng Malaysia đã đồng ý.
“Chúng tôi thực sự khâm phục sự kiên định và dũng cảm của ngài, bởi thế giới cần những nhà lãnh đạo dám hành động mạnh mẽ vì hòa bình. Và để đạt được điều đó, đôi khi cần phải vượt qua những khuôn khổ thông thường như cách ngài đã làm hôm nay,” ông Ibrahim chia sẻ.
Tuy vậy, ông Fontaine cũng cảnh báo rằng chiến lược “ngoại giao dựa trên trực giác” của Tổng thống Trump tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Sự khó lường trong cách điều hành có thể làm suy giảm niềm tin vào tính ổn định trong chính sách của Mỹ. Nhiều chuyên gia lo ngại Washington có thể rơi vào thế bị động nếu các quyết sách liên tục thay đổi theo cảm tính.
Ned Price, cựu người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, nhận định rằng dù cách tiếp cận đối ngoại của ông Trump gây nhiều tranh luận, song sẽ là thiếu công bằng nếu phủ nhận những điểm hợp lý và hiệu quả mà ông đã thể hiện.
“Theo ông Price, thách thức lớn nhất đối với các chính quyền kế nhiệm là làm sao dung hòa được phong cách trực giác chính trị như của ông Trump với những nguyên tắc và mục tiêu rõ ràng, nhằm định hình một chính sách đối ngoại ổn định, có tầm nhìn và thực sự phục vụ lợi ích của người dân Mỹ.”
